134

223

TBB Dergisi 2018 (134)

Ercan SARICAOĞLU

Hatta temelinde siyasi tartışmaların hâkim olduğu ve ceza huku-

ku odaklı kavramsallaşan af, suçluların affedilmesi üzerine yoğunlaşsa

da vergi hukukunda, ceza hukukundan daha sıklıkta görülmektedir.

Bu doğrultuda 1982 Anayasası’nda yer almayan, 213 sayılı Vergi Usul

Kanunu veya diğer temel vergi kanunlarında düzenlenmemiş “vergi

affı” daha girift bir yapı arz etmektedir.

1.2. Vergi Aflarının Hukuki Niteliği

Vergi aflarının hukuki nitelendirmesi, affın konu ve kapsamına

bağlı olarak değişkenlik gösterir. Vergi affı kast edildiğinde “vergi

hukukunda af” anlaşılır.

Bir diğer kavram olarak kullanılan “mali

af”, vergi ilişkisi dışında kalan ve bütçe uygulamalarından başlayıp,

devletin özel hukuk ilişkilerini de kapsayan genişliktedir.

Mali affın

bir bileşenini ihtiva eden vergi affı, vergi kanunlarına göre tahakkuk

ettirilen vergi, resim, harçların tahsil edilememesi durumunda, ortaya

çıkan vergi aslı ve ferilerinden şartlı veya şartsız olarak vazgeçilmesi-

dir. Bu itibarla vergi aslı, vergi cezaları, gecikme zammı, gecikme faizi

gibi doğumunda temel olarak vergilendirme yetkisinin bir gereği olan

mükellefiyetlerin affedilmesi, vergi hukukunda af kavramını karşılar

haldedir.

Devletin, kamu harcamalarını finanse etmek amacıyla bireylerden

hukuki zor altında aldığı bir kamu geliri olan vergi, vergilendirme yet-

kisi ile elde edilir. Vergilendirme yetkisinin kullanılması, yani devletin

ülkesi üzerinde hukuki ve fiili bir güç kullanarak vergi alması,

mo-

dern devletlerde “kanun” vasıtasıyla olur. 1982 Anayasası m.73’de yer

aldığı şekliyle de ülkemizde vergi, resim, harç ve benzeri mali yüküm-

lülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. Vergilerin kanu-

niliği anayasal ilkesi doğrultusunda, devlet adına vergilere dair tasar-

ruf yetkisi TBMM tarafından kanun biçiminde kullanılabilmektedir.

Bu çerçevede bir kanunla konulan vergi veya ceza, vergi veya ce-

zayı doğuran fiil meydana geldikten sonra yürürlüğe giren bir başka

Recai Dönmez, Teori ve Uygulamada Vergi Afları, Anadolu Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Eskişehir 1990, s.1.

Dönmez, s.11.

Yasemin Taşkın, “Vergi Aflarının Hukuki Niteliği ve Gerekçeleri”,

Sosyal Bilimler

Dergisi

, İstanbul 2010, S.2, s.124.

Nami Çağan, Vergilendirme Yetkisi, İstanbul 1982, s.3.