134

Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları

nik kök hücre elde edilmesini yasaklamadığı ileri sürülmekle birlikte;

Yönetmelikte belirlenen esaslar dışında, her ne maksatla olursa olsun

kullanımın yasaklanması ve Yönetmeliğin esaslarının, ÜYTE uygula-

malarına ilişkin olması münasebeti ile açıkça embriyo üzerindeki di-

ğer kullanımları yasakladığı sonucuna varmak gerekecektir.

Embriyonik kök hücre, genellikle in vitro fertilizasyon uygulama-

sı ile elde edilen ve hatta bu uygulamada kullanılmayan artık embri-

yolar (surplus embryo) üzerinden yapıldığı için, bu şekilde üretilmiş

embriyoların kök hücre uygulamasında kullanılması, ilgili Yönetmelik

hükmü gereğince mümkün gözükmemekle birlikte, esas sorun, üreme

amacı dışında embriyo üretilecek ve kök hücre elde edilecek olursa

durumun ne olacağıdır.

İlgili Yönetmelikte her bir ÜYTE işlemi için en çok kaç embriyo

oluşturulacağına dair bir sayı sınırlaması bulunmamaktadır.

Anne

adayının rahmine yerleştirilecek sayıdan daha fazla embriyo oluş-

turulması durumunda, elde artık embriyolar kalabilir. Yönetmeliğin

md.20/5 hükmünde, “

Adaylardan fazla embriyo elde edilmesi durumunda

eşlerden her ikisinin rızası alınarak embriyolar dondurulmak suretiyle sak-

lanır. Saklama süresinin bir yılı aşması halinde her yıl embriyonun saklan-

ması için çiftler mutlaka başvuruda bulunarak taleplerinin devam ettiğini

ifade eden imzalı dilekçe vermelidir. Eşlerin birlikte talebi, eşlerden birinin

ölümü veya boşanmanın hükmen sabit olması halinde ya da belirlenen süre

son bulduğunda saklanan embriyolar müdürlükte kurulacak komisyon tara-

fından tutanak altına alınarak imha edilir. Bakanlıkça elektronik kayıt sistemi

oluşturulması halinde merkezde saklanan embriyolara ilişkin bilgiler bu siste-

me kaydedilir

” denilmek suretiyle, fazla embriyo elde edilmesi halinde

saklanması durumunda, bu embriyoların sonradan başka amaçlarla,

kök hücre elde edilmesi gibi, kullanılması öngörülmemektedir. Ancak,

transfer edilmesine gerek kalmayan artık embriyoların, eşlerin don-

durulmasını da istemediği durumda ne yapılacağına ilişkin açık bir

Hakeri, Tıp, s.436. Aksi görüş olarak; tüp bebek, tüpte döllenen embriyonun rahi-

me yerleştirilerek doğmasının sağlanması, amaçlı elde edilen embriyolar, Yönet-

meliğe göre, üreme amacı dışında, başka amaçla kullanılamayacağı için, kök hücre

elde etmek amacı ile kullanamayacağı ve bu Yönetmeliğin amacının üremeye yar-

dımcı tedavi yöntemlerini düzenleme altına almak olduğu ve kök hücrelerle ilgili

doğrudan bir düzenleme öngörmediği hakkında bkz. Kalkan Oğuztürk, s. 317.

ÜYTE Yönetmelik, Ek-17/7’ye göre, merkezlerde ÜYTE uygulamasında birden

fazla embriyo transfer edilmemesi esastır. Ancak 35 yaşa kadar birinci ve ikinci

uygulamada tek embriyo, üçüncü ve sonraki uygulamalarda en fazla iki embriyo

transfer edilebilir.