TBB Dergisi Özel Sayı

327

TBB Dergisi 2017 (özel sayı)

Gül AKYILMAZ

petitions to the Sultan in Istanbul had been maintained until the end

of the 20th century. However, from the outset of the 20th century,

Ottoman women wrote petitions with their own names instead of

using a male relative’s name and demanded constitutional and civil

rights instead of Sultan’s justice. We should never forget the difficul-

ties which the Ottoman women faced for protecting their property

rights. Their struggle in the sake of protecting of their rights is vital

for understanding today’s problems.

Keywords:

Heritage, Capacity to Act, Immovable Property, Pe-

tition of Grievance, Shari’a Court

I. GİRİŞ

Osmanlı Devleti’nde gayrimüslimler ve köleler gibi kadınlar da

hukuki statü açısından farklı bir konumdadırlar. Bernard Lewis “The

Tanzimat and Social Equality” (Tanzimat ve Sosyal Eşitlik) isimli ma-

kalesinde Osmanlı Devleti’nde üç grubun Osmanlı tebaasının geri ka-

lan kısmı ile hukuki ve sosyal açıdan eşit statüde olmadıklarını vurgu-

lar. Bunlar köleler, gayrimüslimler ve kadınlardır. Ancak içlerinde en

kötü ve çaresiz durumda olanlar kadınlardır. Çünkü gayrimüslimler

kendi seçimleriyle zimmet anlaşması yaparak ikincil statüde olmayı

kabul etmişlerdir. Statüleri gönüllüdür ve istedikleri an İslâmiyet’i

seçerek tüm kapıların önlerinde açılmasını sağlayabilirler. Köleler de

İslâm hukukunun öngördüğü pek çok yoldan yararlanarak hürriyet-

lerine kavuşabilirler. Fakat kadınların içinde bulundukları statüden

çıkma imkânları hiçbir zaman yoktur. Ne kendileri ne de herhangi bir

otorite onların cinsiyetini ve buna bağlı olan toplumsal ve hukuki sta-

tülerini değiştiremez.

Acaba gerçekten de Osmanlı Devleti’nde kadının durumu bu ka-

dar kötü ve ümitsiz midir? Osmanlıda kadının hukuki ve buna bağlı

olarak toplumsal statüsünü ortaya koyabilmek için evlenme, boşan-

ma, miras, şahitlik, mülkiyet, dava açabilme ve akit yapabilme ehli-

yeti, ceza hukuku, siyasi haklar ve kamu görevlerine girebilme gibi

konuların dikkatli bir biçimde incelenmesi gerekmektedir. Bu incele-

me yapılırken de bir yandan şer’i hukuk öte yandan da konu ile ilgili

Bernard Lewis, “The Tanzimat and Social Equality”, Economic et Societes dans

L’Empire Ottoman fın du XVIIIe debut du XXe siecle, (Edited by: Jean Louis Bac-

que Grammond/Paul Dumont) Paris 1983, s. 47–48.