359 / 497
358
Osmanlı Devleti’nde Kadınların Mülkiyet Hakları ve Karşılaştıkları Hukuki Sorunlar
düğüm zulm ve tasaddiye takat getiremediğimden vilayet-i celilenin
emriyele bundan üç sene evvel diğer haneye çıkmağa mecbur oldum.
Bu müddet zarfında biraderlerim arazi ve emlak hasılatından hisse-i
çarbanemi gasb edip tediye etmemelerinden naşi istimdadeye mecbur
kalarak düçar-ı sefalet oldum. Hasılattan hisse-i ırsiyemin muhafazası
için vilayet-i celileden arazinin bulunduğu Duma kazası kaimakam-
lığına emr istihsal olunmuş iken oraya giden vekili emr-i muhafaza
vazifesi olmadığı suretinde cevap verildi. Muhafazaya ehemmiyet
verilmediğinden hukukum payimal olmuştur. Gasb edilen hukukum
muhakemece dahi sabit iken nazar-ı ehemmiyete alınmamakta oldu-
ğundan ve hususiyet-i halime yani aczime nazaran hükümet-i seniy-
yenin muavenetine nailiyetim mukteza-yı adalet bulunduğundan ve
bu senedeki hasılattan hissem yine cebren gasb edilmekte idiğinden
mazduruma ve sefaletime netice verilmek üzere her halde hukuk-ı
çarbanemin muhafazasına itina edilmesi hususunun Suriye vilayet-i
celilesine emr ve iş’arı adaletname istirhamına cüret eylerim,
Fevziye Gilaniye”
62
Arzuhalin Dâhiliye Nezareti’ne ulaşmasından sonra Nezaret, Su-
riye valiliği ve Duma kaymakamlığı arasında yapılan yazışmalar so-
nucunda Fevziye’nin hakkı iade edilerek, mağduriyeti giderilmeye
çalışılsa da ulaşılan sonuç dosyada yoktur.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan 1 Ağustos 1914 tarihli
belge de ikinci belge ile benzer özellikler taşımaktadır. Bu kez İmpa-
ratorluğun Anadolu topraklarında Yozgat’ın Akdağ Madeni kazası
Oluközü köyünden Zeynep’in yine telgrafla (20 Mayıs 1914 tarihli)
Dâhiliye Nezareti’ne gönderdiği bir şikâyet dilekçesi söz konusudur.
Zeynep’in şikâyeti de Şam’daki Fevziye ile ya da bir buçuk yüzyıl önce
Şerife Ümmü Gülsüm’le büyük benzerlik göstermektedir. Zeynep’e
babasından intikal eden tapu ile tasarruf ettiği araziye erkek kardeşinin
oğlu Abdullah el koymuş, mustantık (sorgu hâkimi) Tevfik Efendi’nin
yardımıyla tefviz hükmü olmamasına rağmen arazinin kendisine ait
olduğunu gösteren bir tapu elde etmiştir. Bunun üzerine Zeynep ken-
di imzasıyla tıpkı bir önceki örnekte Fevziye’nin yaptığı gibi Dâhiliye
Nezaretine bir arzuhal yazarak, hakkının korunmasını istirham et-
62
BOA, Fon Kodu: D.H.H Tarih: 26/N/1332, Dosya No: 54, Gömlek No: 12.