368 / 497
367
TBB Dergisi 2017 (özel sayı)
Berna YÜRÜT
Giriş
“Düşsel planda kadın son derece önemlidir; gerçek yaşamda ise tümüyle
önemsiz. Şiiri bir baştan öbür başa kaplar; tarihte hiç görülmez. Kurmaca
yazınında kralların ve fatihlerin yaşamlarına hükmeder; gerçek yaşamda aile-
sinin parmağına bir yüzük geçirdiği herhangi bir oğlanın kölesidir. Kurmaca
yazında en esin dolu sözler, en derin düşünceler onun dudaklarından dökülür;
günlük yaşamda hemen hemen hiç okuyup yazamaz ve kocasının malıdır.”
Virginia Woolf “Kendine Ait Bir Oda”
1
adlı eserinde kadınların yüz-
yıllardır yaşadığı trajediyi bu sözlerle ortaya koymaktadır. Woolf yine
aynı eserinde
“Para kazanın, kendinize ait ayrı bir oda ve boş zaman yara-
tın. Ve yazın, erkekler ne der diye düşünmeden yazın!”
diyerek kadınlara
seslenmiştir. Ancak kadınlar için kendi paralarını kazanmak ve daha
birçok haklarını elde etmek pek kolay olmamıştır. En temel haklarını
elde edebilmek için bile zorlu mücadeleler vermişlerdir. Bu mücadele
kadın hareketi olarak ortaya çıkmış ve
feminizm olarak kendini bul-
muştur.
Kadın hareketi Batı kökenli bir hareket olarak ortaya çıkmıştır.
Ancak kadınların yaşadığı eşitsizlikler evrenseldir. Bu nedenle ha-
reket tüm dünyada kendini göstermiştir. Aynı yüzyıllarda Osmanlı
Devleti’ne baktığımızda toplumsal bir dönüşümün yaşanmaya baş-
ladığı görülmektedir. Gerek yaşanan dönüşümler, gerekse Batıdaki
hemcinslerinin verdikleri mücadele Osmanlı kadınlarını da hareke-
te geçirmiştir. Tanzimat dönemiyle beraber, özellikle II. Meşrutiyet’in
ilanından sonra Osmanlı kadınları taleplerini yüksek sesle dile getir-
meye başlamışlardır.
Çalışmamızın temel konusunu Osmanlı kadın hareketi oluştur-
makla beraber, Avrupa’daki gelişmelerle mukayese edebilmek adına
öncelikle hareketin Batıdaki seyrine kısaca değinmek gerekmektedir.
Daha sonra Osmanlı kadın hareketinin kendine özgü niteliklerinin
daha iyi değerlendirilebilmesi için Osmanlı kadınlarının Tanzimat
öncesindeki hukuki statüsü ele alınacaktır. Tüm bu bilgiler ışığında
Tanzimat sonrası Osmanlı kadın hareketinin gelişimi, kadınların de-
ğişen konumu ve talepleri incelenecektir.
1
Virginia Woolf, Kendine Ait Bir Oda, Çev. Suğra Öncü, İletişim Yayıncılık, Anka-
ra, 2005.