TBB Dergisi Özel Sayı

392

Tanzimat Sonrası Osmanlı Kadın Hareketi ve Hukuki Talepleri

retmen, okul müdürü olarak çalışmışlar daha sonra ise devlet memuru

olarak işe girme başarısını elde etmişlerdir.

E. Siyasi Haklar

Siyasi hakları seçme ve seçilme hakkına sahip olmak şeklinde sı-

nırlandırdığımızda kadınlar ancak Cumhuriyet’in ilanından sonra bu

hakka kavuşabilmiştir. Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet’in ilanına ka-

dar temsil sistemi olmadığı için erkeklerin de seçme ve seçilme hakları

yoktur. 1876’da Kanun-i Esasi’nin ilanından sonra ilk kez meclis oluş-

turulmuş ve her 50.000 erkeğe bir mebus seçilmesi kararlaştırılmıştır.

Oy hakkı sadece erkeklere tanınmıştır.

20. yüzyılda dünya kadınlarının oy hakkı mücadelesi devam eder-

ken Osmanlı kadınları gelişmeleri yakından takip etmiştir. Dergilerde

ve konferanslarda dünyadaki gelişmeler aktarılmıştır.

Osmanlı kadın-

ları gelişmeleri izlemekle yetinmiş, şimdilik oy hakkı talebinde bulun-

mamışlardır. Öncelikleri hayat hakkı mücadelesi olmuştur. Ancak za-

manı gelince oy hakkı için de mücadele edeceklerini ifade etmişlerdir.

Kadınlar henüz oy hakkı istememekle beraber çeşitli siyasi faa-

liyetlere katılmışlardır. II. Meşrutiyetle sayısı artan derneklere üye

olmuşlar ve İttihat ve Terakki Partisine katılmışlardır. ‘Kadın erkek

bilcümle Osmanlılardan oluşacak’ partinin tüzüğünde ‘kadınların

İttihat Terakki’ye üye olabilecekleri, erkeklerle aynı hak ve görevlere

Lazımdır”, 27 Haziran 1329, no.85, Akt: Çakır, s. 365.

Belkıs Konan, “Türk Kadınının Siyasi Hakları Kazanma Süreci”, AÜHFD, C. 60, S.

1, 2011, s. 163; Akyılmaz, Eşitlik, s. 142.

“Erkeklerimiz Avrupa’da Amerika’da erkekleriyle yanyana çalışarak istihsalat-ı

milliyeye hizmet eden milyonlarca kadını görmüyorlar mı? Daha geçen gün

İngiltere’de yaşanan ve bütün Avrupa’yı dehşetler içinde bırakan nümayişleri

işitmediler mi? Bilmiyorlar mı ki; Avrupa yakın bir zamanda kadınlara hukuk-ı

siyasiyi bahşedecektir.” Y. Naciye, Sultan Ahmed, “Evrak-ı Varide: Erkekler Ha-

kikaten Hürriyetperver midirler? Ne İstiyorlar?”, 10 Nisan 1329 (23 Nisan 1913),

no. 7, Akt: Çakır, s. 397

“Bizim sükûtumuz bizim hakk-ı intihab istemediğimiz için değil, henüz onun za-

manı gelmediğine kani’ olduğumuz içindir… Bizim kadınlığımız henüz maattees-

süf hayat-ı cemiyete girememiştir. Mesai-i umumiyeye iştirak edememişdir. Bina-

enaleyh biz henüz hakk-ı intihaba malikiyetten bahsedemeyiz.” “Kadın ve Hakk-ı

İntihab”, Kadınlar Dünyası, no. 133, Akt: Çakır, s. 395-396. “…Onu talep etmek

ona liyakatle mümkündür. Ona

liyakat ise diğer memleket kadınları gibi hayat-ı

cemiyyete, mesai-i umumiyyeye iştirak ile hâsıl olacaktır.” “Kadın ve Hukuk-ı

İntihab

”, Kadınlar Dünyası

, Sayı, 133, 1 Mart 1914, Akt: Demirdirek, s. 118.