394 / 497
393
TBB Dergisi 2017 (özel sayı)
Berna YÜRÜT
sahip olacakları’ belirtilmiştir.
81
Partinin ileri gelenlerinden Dr. Baha-
ettin Şakir ‘cemiyette 40 kadın üyenin bulunduğunu, özellikle gazete-
lerle mektupların gizlice dağıtılmasında bu kadınların önemli sorum-
luluklar yüklendiğini’ belirtmiştir.
82
Kadınlar, ekonomik sebeplerle
çeşitli eylemler de yapmışlardır. 1874’de Ankara’daki vali değişikliği
sırasında yeni valinin kente vardığı gün açlıktan bunalmış 4–5 bin ka-
dar kadın ve çocuk kendisini karşılayıp, ekmek istemişlerdir.
83
1908
Haziranında Sivaslı kadınlar ayaklanıp, defterdarın evi önünde topla-
nıp, ekmeğin kıtlığını ve pahalılığını protesto etmişlerdir. Ayaklanma
hızla yayılmış, eylemciler vali konağı ve belediye binasını tüm camla-
rını kırmışlar ve buğday deposu ile buğday pazarını talan etmişlerdir.
Un vurguncularıyla birlikte hareket eden belediye başkanı linç edil-
mekten kaçarak kurtulmuştur.
84
1921 yılına gelindiğinde Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan Ce-
miyeti seçme ve seçilme hakkını dernek programına dâhil etmiştir.
Artık kadınlar meclis üyesi olmak, siyasi hayatta aktif rol almak isti-
yorlardı. Hükümete bu yöndeki taleplerini de iletmişler; siyasi hayatta
kadınların önlerindeki engellerin kaldırılmasını ve resmi görüşme-
lere kadınların da katılmasını istemişlerdir. 1923 yılında ise Nezihe
Muhiddin tarafından Kadınlar Halk Fırkası kurulmuştur. Partinin
amacı kadınların sosyal, ekonomik, siyasi haklarının sağlanmasıydı.
Ancak, halk fırkası kurulmadan kadınlar halk fırkası kurulamayaca-
ğı, teşebbüslerini dernek olarak devam ettirebilecekleri gerekçesi ile
partinin kurulmasına izin verilmemiştir. Bunun üzerine yine Nezihe
Muhiddin’in önderliğinde kadınlara sosyal ve siyasal haklar verilmesi
amacıyla 1924 yılında Türk Kadınlar Birliği kurulmuştur.
85
Türk kadınına siyasi hakların verilmesi konusu ilk kez 1923’te
TBMM’de Milletvekili Seçim Kanunu görüşülürken gündeme getiril-
miştir. Daha sonra 1924 anayasası hazırlanırken ve seçim kanununun
bazı maddelerinde değişiklik yapılması gündeme geldiğinde tekrar
tartışılmış ancak kadınların lehine bir sonuç çıkmamıştır. İlk kez 1930
yılında kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı tanınmıştır. 1934
81
Okuducu, s. 165.
82
Okuducu, s. 177; Akyılmaz, Kadın, s. 93.
83
Akyılmaz, Kadın, s. 94.
84
Okuducu, s. 167; Akyılmaz, Kadın, s. 94.
85
Konan, s. 165-166; Altındal, s. 235.