175 / 465
2010 Anayasa Değişikliklerinden Sonra Türk Anayasa Mahkemesinin Yapılanması
174
gunluğunu denetlemek için ne özel bir yargı yolu ne de özel bir mah-
keme bulunduğu düşünüldüğünde, anayasallık denetiminin ancak
davaya bakan mahkemeler tarafından görülmekte olan somut olayda
yapılabileceğini söylemek mümkündü
6
.
Anayasa mahkemesi işlevini gören ayrı ve özel bir mahkemenin
gerekliliğini ilk kez Ziya GÖKALP 18 Birinci Kanun (Aralık) 1922 ta-
rihinde
“Küçük Mecmua”
adlı dergide kaleme aldığı
“Yüce Mahkeme”
başlıklı yazıda şöyle belirtmiştir
7
8
:
“...Türkiye’nin Kanunu Esâsîsi (Teşkilâtı Esâsiye Kanunu) dur. Her
millette kanûnu esâsiye ruhan muhalif bir takım kanunlar vardır ki ya es-
kiden kalmış, yahut sonradan bilinmeyerek yapılmıştır. Bu gibi kanunların
mevcudiyeti, kanûnu esâsînin bütün kanunlara ma’hez olması umdesini ihlâl
etmez mi? Şüphesiz ki eder. Bir milletin kanunları arasında tenâkus bulun-
ması, bilhassa, hususî kanunlarla kanûnu esâsî arasında hakikî tenâkusların
mevcudiyeti anarşilerin en büyüğüdür... Bütün kanunların kanûnu esâsîye
uygun olmasını nasıl temin etmeli?... Biz kanunları en karışık bir millet ol-
duğumuz için, Türkiye’de de Amerika’da olduğu gibi bir (Yüce mahkeme)
nin tesisine ihtiyaç var. Bu mahkeme, hem hususî kanunların teşkilâtı esâsîye
kanununa muvafık olup olmadığını, hem de nizamnamelerin ve talimatların
hususî kanunlara muvafakatini tedkik vazifesile mükellef olmalıdır.”
Anayasa yargısı alanında bu dönemde atılan en önemli adım ise
bir asliye hukuk hakimi olan Refik Gür’ün girişimidir
9
. Refik Gür, çok
cesur bir adım atarak, önüne gelen bir davada uygulaması gerektiği
bir yasa hükmünü anayasaya aykırı bulmuş ve uygulamayarak (yasa-
yı ihmal ederek) anayasallık denetimi yapmak istemiştir
10
.
6
Balta, Tahsin Bekir;
“Türkiye’de Anayasa Yargısı”
; AÜHFD, Yıl 1961, C: 18, S:1-4,
s.548.
7
http://www.anayasa.gov.tr/index.php?l=template&id=4&lang=0(Erişim Tarihi:
25.10.2010)
8
“Anayasa Mahkemesi”
deyişini ilk kullanan müellif ise Prof.Dr Turhan
Feyzioğlu’dur. Yazar, bu deyişi 1951 yılında yayınladığı
“Kanunların Anayasa’ya
Uygunluğunun Kazai Murakebesi”
adlı yapıtında kullanmıştır.
http://www.anaya-
sa.gov.tr/index.php?l=template&id=4&lang=0 (Erişim Tarihi: 25.10.2010)
9
Öden, a.g.m, s. 26. Daha öncesinde İstanbul 4.Hukuk Mahkemesi’nin de benzeri
bir girişimi olmuş ancak bu girişim de HGK’nun 20 Nisan 1927 tarihli kararıyla
sonuçsuz kalmıştır. (Ergül, a.g.e,s. 177)
10
Aybay, Rona;
“
Türki Cumhuriyetler, Komşular ve Anayasal Sorunlar Paneli”
konulu
panelde sunduğu tebliğ; AYD, Yıl 2006, S: 23, s. 53. Daha geniş ve açıklayıcı bilgi
için bkz Ergül, a.g.e, s.178-181