179 / 465
2010 Anayasa Değişikliklerinden Sonra Türk Anayasa Mahkemesinin Yapılanması
178
fren-denge sisteminin sağlanması amacıyla Anayasa Mahkemesi ku-
rulmuştur
31
.
Şu halde denilebilir ki Türk Anayasa Hukuku tarihinde
en önemli dönemeç noktası Cumhuriyet’in kurulması; Cumhuriyet
döneminde çok partili demokrasiye geçiş kadar önem taşıyan bir di-
ğer dönemeç noktası da 1961 AY ile AYM’nin kurulmasıdır
32
. AYM
bugün yalnızca hukuk düzeninin değil, aynı zamanda siyasi yaşamın
da temel taşlarındandır. Özetlersek, anayasa yargısının gerek dünyada
gerekse Türkiye’de ortaya çıkışındaki en etkin neden hukuk devleti
idealini gerçekleştirmek ve güvence altına almaktır
33
.
Dünya üzerinde, anayasallık denetimi bakımından iki temel sis-
tem
34
bulunmaktadır. Bunlardan ilki anayasallık denetminin ayrı, öz-
gün ve yetkin bir mahkemeye verilmesidir ki bu sistem genelde Kıta
Avrupası’nda uygulanan sistemdir
35
. Buna
“merkezileşmiş sistem”
adı
da verilmektedir
36
. Bunun karşısında ise, ayrı, özel ve yetkin mahke-
melere yer vermeyen, anayasallık denetimini de diğer yargı kolllarının
üst mercii olan (Yargıtay-Danıştay gibi) mahkemelere yaptırtan sistem
yer almaktadır ki bu sistem genellikle Anglo-Amerikan Hukuk siste-
minin benimsendiği ülkelerde uygulanmaktadır. Buna “
merkezileşme-
miş sistem”
adı da verilmektedir
37
.
Hukuku,
Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, Şubat 2001, s. 446. Arayışlar ve o döneme
ilişkin görüşler hakkında daha geniş bilgi için bkz Ergül
,
a.g.e, s. 174-177
31
Arslan
,
Tebliğ
(AYD 2004)
, s. 43, aynı yönde Balta
,
a.g.m, s. 551
32
Soysal, Mümtaz;
100 Soruda Anayasanın Anlamı,
Gerçek Yayınevi, İstanbul 1997, s.
67, Tanör, a.g.e, s. 404
33
Dağ, a.g.t, s.19, Tanör/Yüzbaşıoğlu, a.g.e, s.447. Atar, Yavuz;
Türk Anayasa
Hukuku,
Mimoza Yayınları, Konya 2000, s. 280
34
Gözler, Kemal;
Türk Anayasa Hukuku Dersleri
, Ekin Kitabevi, Bursa, Ekim 2009,
s.550
35
Bunun bir istisnası Yunanistan’dır. Özbudun,
Tebliğ (2006)
,s. 58. Aslında Yuna-
nistan sistemini Anglo-Amerikan ve Avrupa Sistemlerinin bir karması olarak
değerlendirmek mümkündür. Zira Yunanistan’da adı
“Anayasa Mahkemesi”
ol-
mamakla birlikte, anayasallık denetimi üstlenen ayrı ve özel bir mahkeme var-
dır.
(
Dağ,a.g.t, s.54) Diğer bir istisna olarak da Hollanda verilebilir. Hollanda’da
anayasallık denetimi yoktur. Hatta bu denetim Hollanda AY’nın 120. maddesi
ile açıkça yasaklanmıştır. Ayrıca Baltık Ülkelerinde de (Danimarka, İsveç, Nor-
veç, Finlandiya,Lüksenburg) anayasallık denetimi çok sınırlıdır. (Balcı
,
a.g.m, s.5).
Aynı yönde bkz Ulaş,a.g.m, s. 92. Kaboğlu, A
nayasa Yargısı,
s. 21
36
Tunç, Hasan;
“Anayasa Yargısında Yeni Oluşumlar: İşlevsel ve Kurumsal Açıdan Türk
Anayasa Mahkemesi ile Macaristan ve Kore Anayasa Mahkemelerinin Karşılaştırılması”,
AYD Yıl 1995, S:12, s. 290, dn 8
37
Tunç, a.g.m, s. 290, dn 8. Bu sistem genellikle ABD, Avusturalya, Hindistan, Japon-
ya, Arjantin ve Kanada’da uygulanmaktadır. (Balcı, a.g.m, s.3). Daha geniş bilgi
için bkz Ulaş, a.g.m, s. 93 vd.,Tanör/Yüzbaşıoğlu
,
a.g.e, s.452. Atar, a.g.e, s.282)