181 / 465
2010 Anayasa Değişikliklerinden Sonra Türk Anayasa Mahkemesinin Yapılanması
180
1961 Anayasası’nın 145, 146, 147 ve 148. maddelerinde Anayasa
Mahkemesi’nin kuruluşu, üye nitelikleri, seçilme yeterlilikleri ile çalış-
ma ilkeleri düzenlenmiştir.
145. maddede AYM üyelerinin seçiminde izlenen yöntem belirtil-
mektedir
42
. Buna göre, AYM 15 asıl ve 5 yedek üyeden oluşmaktadır
43
.
Asıl üyelerden dördünü Yargıtay; üçünü Danıştay genel kurulları
kendi başkan ve üyeleriyle başsavcı ve başkanun sözcüleri arasından
salt çoğunluğu ve gizli oyla seçmektedir. Bir üyeyi de Sayıştay genel
kurulu, kendi başkan ve üyeleri arasından aynı usulü uygulayarak se-
çer. TBMM 3, Senato 2 üyeyi doğrudan seçer
44
. Bu seçimlerde, yasama
meclislerinin, Mahkemeye seçilecek olan üyeleri parlamento dışından
seçmesi gerekmektedir
45
. Yasama organları tarafından seçilecek üye-
lerden birer kişinin, üniversitelerin hukuk, iktisat ve siyasal bilimler
öğretim üyelerinin birlikte toplanarak, açık üyeliklerin üç katı tutarın-
da ve gizli oyla gösterecekleri adaylar arasından olması gerekmekte-
dir
46
. Anılan öğretim üyeleri Ankara Üniversitesi Rektörü’nün daveti
üzerinde Ankara’da toplanırlar ve toplantı yeter sayısı üye tamsayısı-
nın 2/3’üdür. Aday seçimi gizli oyla yapılır ve oyların salt çoğunluğu-
nu alanlar aday olarak gösterilir
47
. Seçimlerin ilk iki turunda 2/3’lük
nitelikli çoğunluk aranır. Ancak bu çoğunluk sağlanamazsa üçüncü
turda salt çoğunluğu alan aday seçilir. Bu seçimlerin gizli oylama esa-
sına dayanması şarttır.
Mahkemeye Yargıtay iki, Danıştay ve yasama meclislerinden her
biri birer yedek üyeyi asıl üyelerle aynı yöntemi uygulayarak seçerler.
Mahkemenin oluşumunda cumhurbaşkanı da söz sahibidir. Ne
var ki Cumhurbaşkanının üye seçimindeki
“söz hakkı”
oldukça sınır-
lıdır
48
. Zira cumhurbaşkanı, seçeceği iki üyenin birini Askeri Yargıtay
42
Bkz Balta
,
a.g.m, s. 555, 556
43
Mahkemeye ilişkin geniş ve açıklayıcı bilgi için bkz Kubalı, a.g.e, s. 206,211
44
Parlamentonun AYM’ye üye seçmesinin doğru bir yaklaşım olup olmadığı 1961
AY yapım sürecinde ciddi tartışmalara yol açmıştır. Tartışmalara ilişkin ayrıntılı
bilgi için bkz Arslan
,
Tebliğ (AYD 2004)
, s. 49,50
45
Kubalı,
a.g.e, s.207
46
Ne var ki bu düzenleme 1971 değişikliği ile AY metninden çıkarılmıştır.
(
Soysal
,
a.g.e, s.254)
47
Kubalı,
a.g.e, s.208
48
“
Anayasa Mahkemesindeki öbür üyelerin Millet Meclisi,Cumhuriyet Senatosu ve
Cumhurbaşkanınca seçilmesi ise, bu kuruluşu ulusal iradeden büsbütün kopuk duruma