TBB Dergisi 97. Sayı

178 / 465

TBB Dergisi 2011 (97) Ş. Cankat TAŞKIN 177
Savaşı’nın sona ermesiyle mümkün olmuştur 23. Bu dönemdeki ilk ana-
yasa mahkemeleri İtalya, Batı Almanya24, Avusturya ve İspanya gibi
2. Dünya Savaşı öncesinde otoriter veya totaliter rejimlerin hüküm
sürdüğü devletlerde, bu sistemlere bir tür tepki olarak kurulmuştur25 .
Ancak ilginç olan nokta, bu dönemde Nasyonal Sosyalizm’in doğduğu
yer olan Almanya’da dahi 1950 yılında kabul edilen Batı Berlin Anaya-
sası ile (md 64/II) önce anayasallık denetimi açıkça kaldırılmış, sonra-
sında 1951 yılında anayasa mahkemesi kurulabilmiştir26.
Türkiye’de ise, 1924 AY’nın anayasallık denetimine olanak tanıma-
ması ve anayasa ile temel hak ve özgürlükler tanınırken, bunların sı-
nırının kanunla belirleneceği, böylece yasama organına ve dolayısıyla
mecliste çoğunluğu elinde tutan siyasi eğilime bu konuda ciddi takdir
hakkı tanınmış olması; hak ve özgürlüklerin sınırının meclisin adeta
“keyfine” bırakılması, özellikle çok partili demokrasiye geçildikten son-
ra hak ve özgürlükleri aşırı derecede sınırlandıran yasal düzenlemele-
rin önünü açmıştır27 . AYM’nin kuruluşu biraz da bu duruma tepkinin
sonucudur28. Bu dönemde, özellikle Demokrat Parti’nin hukuka aykırı
uygulamaları 29 sonucunda yasama organının denetlenmesi gerektiği
yönünde bir arayış belirmiş30 ve bunun sonucunda 1961 Anayasası ile
23 Arslan, Zühtü; “Sunulan Raporlar Kapsamında Türk Anayasa Mahkemesi’nin Sorun-
larının Tartışılması” konulu panelde sunduğu tebliğ, AYD Yıl 2004, S: 21, s.43. Ka-
boğlu, Anayasa Yargısı, s. 17
24 Batı Almanya’da AYM Nasyonal Sosyalizm döneminde yaşananlara tepki olarak
kurulmuştur. (Gören,Zafer; “Anayasa Yargısı ve Yasama, Türk ve Alman Hukukunda
Anayasa Mahkemesi ve Parlamentonun Karşılıklı Etkileşimi”, AYD Yıl 1996, S:13, s. 88)
25 Daver, a.g.m, s. 13
26 Schefold, Dian/ Yazman, İrfan; “Anayasa Yargısı ve Yüksek Yargı”; AÜHFD, Yıl
1977, C: 31, S:1-4, s. 113,116
27 Öden, a.g.m, s. 26. 1924 AY ve öncesindeki durum hakkında daha geniş bilgi için
Dağ, a.g.t, s.23 vd.Tanör, Bülent; Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi
Yayınları, İstanbul, Ekim 1998, s. 355 vd.
28 Gören, a.g.m, s. 88
29 Bu uygulamalardan en başta gelenlerden birisi Kırşehir’in kendisine oy vermediği
gerekçesiyle 30.06.1954 tarihinde 6429 Sayılı Kanun’la “Kırşehir Vilayetinin Kaldırıl-
masına ve Nevşehir Kazasında (Nevşehir) Adıyla Yeniden Bir Vilayet Kurulmasına Dair
Kanun” un kabul edilerek ilçe yapılmasıdır.
4%B1r%C5%9Fehir_(il) (Erişim Tarihi:26.11.2010). Ayrıca, Demokrat Parti tara-
fından 18 Nisan 1960’ta sadece 15 Demokrat Parti milletvekiliyle kurulan tahkikat
komisyonu ile muhalefetin ve basının eylemlerinin soruşturulabileceğine, evlerin
hakim kararı olmadan aranabileceğine, kişilerin hakim kararı olmadan gözaltına
alınabileceğine yönelik önlemler alınmıştır.
kat_Komisyonu) (Erişim Tarihi: 26.11.2010). Demokrat Parti uygulamaları hakkında
daha geniş bilgi için bkz Ergül, a.g.e,s. 166-172; Tanör, a.g.e, s. 352 vd.
30 Tanör, Bülent/Yüzbaşıoğlu, Necmi; 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa