177 / 465
2010 Anayasa Değişikliklerinden Sonra Türk Anayasa Mahkemesinin Yapılanması
176
kez anayasallık denetimi yapmış ve ABD’de anayasallık denetimi bu
tarihten sonra içtihat yoluyla benimsenmiştir
16
. Bu kararın etkileri ilk
olarak ayrı bir anayasallık denetimine sahip olmayan Latin Amerika
ülkelerinde görülmüş ve 1857’de Meksika, 1860’ta Arjantin, 1886’da
El Salvador ve 1891’de Brezilya Anayasaları kanunların anayasaya uy-
gunluğunun denetimi için yargı organlarına yetki vermiştir
17
.
Aslında bu tarihin çok daha öncesinde 1612 yılında İngiltere’de
Dr. Bonham Case Kararı’nda Yargıç Edward Coke, Parlamento ve Kral
tarafından yapılan yasaların mahkemelerce yıllar boyunca verilen ve
istikrar kazanmış olan kararlardan oluşan ortak hukuka aykırı olma-
ması gerektiğini savunmuştur
18
. Dolayısıyla, anayasallık denetimi yö-
nündeki ilk ciddi görüşün ve girişimin 1612 yılına kadar dayandığı
söylenebilir.
Anayasa yargısının Avrupa sistemine girmesi, 2. Dünya Savaşı ön-
cesinde oldukça sınırlıydı. Bu dönemde sadece Avusturya (1920)
19
ve
Çekoslovakya’da
20
anayasa mahkemeleri mevcuttu
21
. Bunun dışındaki
ülkelerde, anayasallık denetimi parlamentoların iç sorunu olarak de-
ğerlendiriliyordu
22
.
Ne var ki Avrupa’daki bu iki
“nazar boncuğu”
Nazizm’in ve faşiz-
min etkisine dayanamayan Avusturya ile Çekoslovakya’nın işgaliyle
çatlamış ve yeni anayasa mahkemelerinin kuruluşu ancak 2. Dünya
16
Cuhruk
,
a.g.m, s. 7; Özbudun, Ergun;
Türk Anayasa Hukuku,
Yetkin Yayınları,
Ankara 1998, s. 342
17
Dağ, Güray;
“Anayasa Yargısı ve Çalışma Esasları”
, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim
Dalı, Ankara 2003,s.20
(www.tez2.yok.gov.tr) (Erişim Tarihi: 29.11.2010)
18
Balcı, Deniz;
“Dünyada Anayasa Yargısı Modelleri”
,Siyasa: Siyaset Bilimi ve Hukuk
Öğrenci Dergisi, s.2
(http://www.veyseldinler.com/yazimaraclari/my_docu-ments/my_files/D36_deniz_balc%C4%B1_anayasa_yarg%C4%B1s%C4%B1.pdf)
(Erişim Tarihi: 01.10.2010)
19
Haller, Herbert;
“Avusturya Anayasa Mahkemesi’nin Organizasyonu ve Karar
Biçimleri”
, AYD Yıl 2004, S: 21, s. 50
20
Erdoğan, Mustafa;
“Anayasa Mahkemeleri Önemli Midir? (Orta Avrupa’da Anayasa
Yargısı ve Demokrasinin Pekişmesi)”
; AÜHFD, Yıl 2005, C: 54, S:3, s. 13. Anayasa
Mahkemesini ilk kuran ülke Çekoslovakya’dır (29 Şubat 1920 tarihli Kanun), Ka-
boğlu,
Anayasa Yargısı,
s. 16
21
Özbudun, Ergun;
“Türki Cumhuriyetler, Komşular ve Anayasal Sorunlar”
konulu pa-
nelde nde sunduğu tebliğ; AYD, Yıl 2006, S: 23, s. 57. Bu iki ülkeyi 1931’de İspanya
ve 1937’de İrlanda izlemiştir. (Ulaş, Bülent;
“Anayasa Mahkemesi Üyeliği”
, GÜHFD,
C:IX, Yıl 2005, S:1-2, s. 94)
22
Cuhruk,a.g.m,s. 6; ayrıca bkz Daver,
a.g.m,s. 12