TBB Dergisi 97. Sayı

TBB Dergisi 2011 (97)

Hüseyin ATEŞ

305

lık gösterme, memnun kılma, iyilik etme gibi) duygu ve düşünceler-

le menfaati yokken karşılıksız olarak, bir kimseyi aracında taşımak-

ta veya aracını kullandırmaktadır. Ayrıca zarar gören, araca binerek

veya aracı kullanarak, aracın işletme tehlikesini (kaza ve zararı) ka-

bul etmektedir. Hal böyleyken işletenin, sorumluluğunu daraltmayıp,

hatır ilişkisini menfaat ilişkisiyle aynı kefeye koyarak, işleteni tehlike

esasına göre sorumlu tutup, zararın tamamını omuzlarına yüklemek,

hukukun genel prensiplerine ters düşerdi.

Hatır için taşıma veya kullandırmadan söz edebilmemiz için taşı-

ma veya kullandırmanın karşılıksız (ivazsız) olması veya alınan karşı-

lığın önemsiz olması gerekir.

Otopark, otoban ücreti, yolda içilen ça-

yın veya yenilen yemeğin ücretinin ödenmesi gibi önemsiz giderlere

katılma, taşıma veya kullandırmanın niteliğini değiştirmez.

Benzin ve

yağ türünden masraflara katılma durumunda hatır ilişkisinin doğup

doğmayacağı hususu doktrinde tartışmalıdır. Taşıma veya kullandır-

ma, işletenin değil münhasıran veya büyük ölçüde taşınan veya kullan-

dırılanın yararına olmalıdır. İşletenin veya sürücünün, araçta taşınan

veya araç kullandırılandan, doğrudan doğruya ücret almasa bile taşı-

ma veya kullandırmada, maddi veya manevi menfaati bulunuyorsa bu

durumda hatır ilişkisinin varlığından söz edemeyiz.

Hatır için taşınan

veya kullandırılan kimseyle işletenin menfaatleri eşit derecede ortaksa

mesela ava

veya eğlence yerine gitme hallerinde ortada hatır ilişkisi

yoktur. Tarafların menfaatlerini tartan hâkim, işletenin menfaatinin

çok az olması halinde, tazminattan indirime daha az oranda gidecektir.

Hatır ilişkisinden söz edebilmemiz için ayrıca taşıma veya kullan-

dırma, tarafların serbest iradelerine dayanmalıdır. Araca tehditle binme

veya bindirilme, araçtan inme isteğinin reddi halinde iradilik unsuru

gerçekleşmez. Araca kaçak yollarla binen yolcunun davranışı, iradilik

unsurunu taşımadığından ve dürüstlük kurallarına aykırı olduğundan,

kaçak yolcunun uğradığı zararlardan işleten sorumlu tutulmamalıdır.

5 Adal, sh.114; Eren, sh.677; Havutçu&Gökyayla, sh.85-86; H. Yılmaz, sh.48; Z. Yıl-

maz, sh.121.

6 Franko, sh.23.

7 Havutçu&Gökyayla, sh.86.

8 Eren, sh.677; H. Yılmaz, sh.47; Çeliktaş, sh.105-106; Z. Yılmaz, sh.121.

9 İyimaya, sh.254.

10 Aşçıoğlu, sh.105; Z. Yılmaz, sh.130.