305 / 529
Türkiye’nin Yolsuzlukla Mücadele Enstrümanları
304
cadele Kanunu, Sigorta Murakabe Kanunu, Bireysel Emeklilik ve Ya-
tırım Sistemi Kanunu, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, Banka
Kartları ve Kredi Kartları Kanunu gibi ... özel yasalarda düzenlenen
suç ve kabahatler akla gelmektedir. Bu anlamda yolsuzluk teşkil eden
eylemlerin tamamı olmasa da büyük kısmı aynı zamanda ekonomik
(mali) suç olarak nitelendirilebilir.
7
Doğrudan suç teşkil etmese de dolayısıyla ceza yaptırımına bağla-
nan veya suç sayılmayan yolsuzluk eylemleri;
8
(rant kollama -
monopol,
tarife, lisans, kota, teşvik, sosyal yardım kollama gibi
-, lobicilik, oy ticareti,
kayırmacılık -
akraba kayırmacılığı {nepotizm), eş-dost kayırmacılığı (kro�
nizm,) siyasal kayırmacılık (partizanlık/patronaj)
9
, hizmet kayırmacılığı
-, Di-
ğer (belirtilen hususlar dışında; kurumsal bilginin kötüye kullanılma-
sı, anayasa ihlalleri, politik faaliyetlerde harcanan paranın kaynağının
gizli tutulması, ...hediye alma, politik bilgi sızdırma
(political espiona�
ge)
, aşırı partizanlık
(zealotry)
, siyasi kayırmacılığın bir türü olan gönül
yapma
(suvasyon)
gibi eylemler..) kamuoyunun dikkatini ve tepkisini
çeken siyasi ve sosyal yozlaşma örnekleridir.
Siyasal yozlaşma ile demokratik kurumlar zaman içerisinde işler-
liğini kaybeder.
“Çıkar ve Baskı Grupları Demokrasisi”
(Plütokrasi) si-
yasal yozlaşmanın bir sonucudur. Siyasal yozlaşmanın hakim olduğu
devlet düzeni monarşi, oligarşi veya demokrasi olabilir. Kısaca, tüm
devlet yönetim sistemlerinde siyasal yozlaşma değişik boyutta ve
türde mevcuttur. Siyasal yozlaşmanın hakim olduğu devlet düzenini
“kleptokrasi”
olarak adlandırmak mümkündür.”
10
7
Geniş anlamda ekonomik suç, bir kişinin ya da toplumun herhangi bir iktisadi
menfaatinin ihlâl edilmesi sonucunda oraya çıkan suçu ifade eden bir kavramdır.
Ekonomik suç, belirli bir suç fiilini tanımlayan hukuki bir terim olmayıp, ortak
bir özelliğe sahip birden çok suç tipinin oluşturduğu bir suç kategorisini ifade
etmek üzere kullanılan kriminolojik bir terimdir. (Tiryaki Tercan, Gürsoy Türker,
Ekonomik Suç Kavramı ve Sigortacılık Suçlarının Bu Açıdan Değerlendirilmesi,
Sayıştay Dergisi, Sayı: 55, s. 54)
8
Aktan, CoşkunCan, Politik Yozlaşma ve Kleptokrasi, 1980-1990 TürkiyeDeneyimi,
Afa Yayıncılık A.Ş., İstanbul 1992
9
Ülkemizde
“Arpalık”
olarak adlandırılan sistemi, Patronaj uygulamasına bir
örnek olarak gösterebiliriz.
“Hizmetsiz Memuriyetlikler”
olarak tanımlanabilecek
olan arpalıklar siyasal iktidar mensuplarının, akrabalarına, yakınlarına ve partili
kimselere dağıttığı makam ve mevkilerdir. (Aktan, Coşkun Can, (Ed.), Siyasal
Ahlak ve Siyasal Yozlaşma, Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri, Hak-İş Yayınları,
Ankara, 2001, s. 59
10
Aktan, Coşkun Can (Ed.), Siyasal Ahlak ve Siyasal Yozlaşma, s. 52, 53