357 / 529
Ceza Muhakemesinde “Beraat” Hükmü Verilen Haller
356
Rıza gösterme yeteneğinin bulunması, kişinin kendisi aleyhine suç
işlenmesine rızayı açıklamaya yetkili olması demektir. Buna göre, kişi
öncelikle rızaya dair hakkın sahibi olmalı ve rızayı açıklama yetkisi
olmalıdır
37
. Kanun 12 yaşından küçüklerin rıza gösterme yeteneğine
sahip olmadıklarını, 18 yaşından büyüklerinse rıza gösterme yetene-
ğine sahip olduklarını kabul etmektedir. Ancak bazı durumlarda rıza
gösterme yeteneğinin yaşı farklılık gösterebilmektedir. Örneğin Türk
Ceza Kanunu m. 103/1 hükmü uyarınca 15 yaşından küçük çocuğun
cinsel yönden istismarında rıza, fiili hukuka uygun hale getirmez.
Rıza açık veya örtülü bir biçimde açıklanmalıdır. Rızanın rızayı
bozan nedenlerden etkilenmemiş olması gerekmektedir. Bunun dışın-
da rızanın suç işlendikten sonra veya suçun işlendiği sırada açıklan-
ması gerekir
38
.
Bunun dışında ilgilinin rızasının hukuka uygunluk nedeni olabil-
mesi için, ilgilinin rıza gösterilen konu üzerinde mutlak tasarruf yet-
kisine sahip olması gerekir. Bunun dışında rıza hangi konuda veril-
mişse, suçun da o konu hakkında işlenmesi gerekir. Örneğin, belirli
bir malın sadece kullanılması için verilen rıza, faile o mala sahip olma
veya o mal dışında bir malı kullanma yetkisi vermez
39
.
aaa. Tıbbi Müdahalede İlgilinin Rızası
İlgilinin rızası hukuka uygunluk nedeni Türk Hukuku’nda özel-
likle
‘Tıp Hukuku’
başlığı altında tartışılmaktadır. Konu Hasta Hakları
Yönetmeliği
40
’nde de ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Anılan Yönetme-
liğe göre hekimin tıbbi müdahalede bulunabilmesi için hastanın rızası
gereklidir. Hastanın rızası ise aydınlatılmış onamına bağlıdır
41
.
s. 584 vd., Artuk/Gökcen/Yenidünya, 2009, s. 598 vd., , Özgenç, s. 392 vd., Mal-
koç, s. 182, Koca/Üzülmez, s. 248 vd, Mahmutoğlu, s. 54.
37
Hakeri, s. 255.
38
Demirbaş, s. 305.
39
Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Cilt II, İstanbul
1999, s. 74.
40
Hasta Hakları Yönetmeliği, (RG. 01.08.1998, No. 23420).
41
‘Aydınlatılmış onam, tanı ya da tedaviye yönelik girişimlerin hastalara uygula-
nabilmesi ya da hastaların bilimsel araştırmalara katılabilmeleri için bilgilendiri-
lerek aydınlatılmalarını öngören ve bu aydınlatma doğrultusunda kendi iradeleri
ile karar vermelerini gerektiren öğretidir’, Aydınlatılmış onam konusunda ayrın-
tılı bilgi için bkz. Cenk, Kılıç/Tolga, Güven/Adnan, Ataç, Aydınlatılmış Onam
Kavramı ve Ülkemiz Yasaları İle Tıp Uygulamalarındaki Yeri, Uluslararası Katı-