TBB Dergisi 98. Sayı

TBB Dergisi 2012 (98)

AİHM Türkiye Raporu

473

73. Ceza yargılaması bağlamında, AİHM, “usulle ilgili unsurlar dahil,

ceza yargılamasının çekişmeli olması ve iddia makamı ile savun-

ma arasında silahların eşitliğinin bulunması gereğinin, adil yargı-

lanma hakkının temel bir özelliği” olduğunu kabul etmiştir. Çe-

kişmeli yargılama hakkı, ceza davalarında gerek iddia makamına

gerekse savunmaya, diğer taraf tarafından dosyalanan gözlemler

ve derlenen kanıtlar hakkında bilgi sahibi olma ve yorum yapma

fırsatı tanınmış olması anlamına gelmektedir. Buna ilaveten, 6.

maddenin 1. fıkrası, iddia makamlarının tasarruflarında bulunan

sanık lehine ve aleyhine tüm maddi kanıtları savunmaya ifşa et-

melerini zorunlu kılmaktadır.

74. Türkiye’deki ceza yargılamaları, çekişmeli yargılama ve silahların

eşitliği ilkesi bakımından bazı kaygılar uyandırmakta ve savun-

ma hakkına getirilen temel kısıtlamalar olarak görülebilecek bazı

unsurları içermektedirler. Aşağıda, bu kaygılardan bazıları, ceza

yargılamalarında ortaya çıkabilecekleri aşamaya bağlı olarak ay-

rıntılandırılmaktadır.

Ön soruşturma sırasında

75. TCMK’nın 153. maddesine göre, şüpheli ve savunma avukatının

dava dosyasına erişmesi, böyle bir erişimin hazırlık soruşturma-

sının maksadını tehlikeye atma ihtimali varsa, bazı belge türleri

(şüphelinin açıklamaları, bilirkişi görüşleri vb. gibi) dışında kısıtla-

nabilir. Buna ilaveten, Terörle Mücadele Kanunu’nun 10. maddesi

uyarınca, bir hâkim, savunma avukatının soruşturma dosyasına

erişimini tamamen ya da kısmen kısıtlama emrini verebilmektedir.

76. Komiser, kanıtların dava başlamadan önce ifşa edilmeme olana-

ğının istismarı konusundaki kaygılarını yinelemektedir. Komiser,

soruşturmanın tasarrufunda bulunan tüm maddi kanıtların ifşa

edilmesi esas olsa da, bir başka bireyin temel haklarını korumak

ya da önemli bir kamu yararını gözetmek için bazı kanıtların veril-

memesinin gerekli olabileceğine ilişkin AİHM içtihat kararını

ka-

bul etmektedir. Buna rağmen AİHM, sanığın suç işlediğine ilişkin

A.g.e., 52. paragraf.

Bak. diğerlerine ilaveten,

Jasper-Birleşik Krallık,

16 Şubat 2000, 52. paragraf.