TBB Dergisi 98. Sayı

Tutuklamaya İlişkin Temel Sorunlar ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin...

Soruşturma aşamasında CMK m. 103’te savcıya tanınan re’sen ser-

best bırakma yetkisinin, uygulamaya pratiklik kazandırması olanak-

lıyken, savcılar bu türden bir yetki kullanımını kişisel bir risk olarak

görmekte ve bunun yerine öncelikle, sulh ceza hâkiminden adli kont-

rol için istemde bulunmaktadırlar. Aynı maddeye göre şüpheli ve mü-

dafii de bu istemde bulunabilmektedirler

2) Adli Kontrole İlişkin Yükümlülüklerin Kapsamı

CMKm. 109/3’te adli kontrole tabi olan kişiye düşen yükümlülük-

ler sayma yoluyla belirtildiğinden, kanunilik ilkesi gereğince sayılan-

lardan başka yükümlülüklere hükmedilemez

. Tutuklama nedeninin

niteliğine göre, şüpheli ya da sanığın bir veya birden fazla yüküm-

lülüğe tabi tutulması söz konusu olabilir. Adli kontrol kapsamındaki

yükümlülüklerin belirlenmesinde de ölçülülük ilkesine uyulması ge-

rekir. Bunun bir sonucu olarak, adli kontrol tedbirinin uygulanması

sırasında kontrolün içeriğini oluşturan yükümlülüklerin tamamen ya

da kısmen kaldırılabileceği, değiştirilebileceği ya da şüpheli veya sanı-

ğın bunlara uymaktan geçici olarak muaf tutulabileceği öngörülmüş-

tür (m. 110/2-3).

CMK m. 109/3’e göre adli kontrol, şüphelinin aşağıda gösterilen

bir veya birden fazla yükümlülüğe tabi tutulmasını içerir:

Tahliye talebinde bulunma, sanığa bir hak olarak verilmiştir. Bu hak, sanığı tah-

liye nedenlerini kanıtlamak zorunda bırakma şeklinde anlaşılamaz. AİHM de tu-

tuklunun tahliye nedenlerini kanıtlamak zorunda bırakılmasını m. 5/1’e aykırı

görmektedir (Bkz. İljikov/Bulgaristan, Başvuru No, 33977/96, 26.7.2001).

Zamanla teknolojik gelişmelere paralel olarak yeni tedbir veya yükümlülüklerin

Kanuna eklenmek koşulu ile uygulanabilmesi mümkündür. KOCA, s. 133; ÖZ-

BEK/SOYER, CMK İzmir Şerhi, s. 380; KARAKURT, s. 5. Tedbirler kataloğunun

bu kadar ayrıntılı olarak belirtilmesinin yerinde olmadığı, bunun hâkimin tek-

nolojik gelişmelere bağlı olarak yeni tedbirlere hükmetmesini engelleyeceği ve

amaca uygun diğer tedbirleri alma hususunda hâkime takdir hakkı tanıyan bir

düzenlemenin daha yerinde olacağı konusunda, CENTEL Nur, Ceza Muhakeme-

leri Usulü Kanunu 2000 Tasarısına Eleştirel Yaklaşım, Prof. Dr. Mahmut Tevfik

Birsel’e Armağan, DEÜ Yayını, İzmir 2001, s. 514. Sınırlı sayımın adli kontrolün

kısır kalmasına yol açacağı yönündeki görüş için bkz. ÖZKURT Mehmet, Koruma

Tedbiri ve Adli Kontrol Kavramı,

, Erişim

Tarihi, 26.05.2011, s. 3. Yükümlülüklerin sınırının katı bir şekilde çizilmesinin

kimi durumlarda tutuklama yerine adli kontrole hükmedilmesini güçleştireceği

yönünde bkz. AYDIN Murat, Adli Kontrol Tutuklamaya Ne Kadar Alternatif?,

HHD, Y. 3, S. 4, s. 31; ÖZGÜVEN, s. 332.