TBB Dergisi 98. Sayı

TBB Dergisi 2012 (98)

Sesim SOYER GÜLEÇ

2010 yılında yayımlanan tutuklama raporunda aktarılan

sayısal

verilere göre

, evrensel ölçütlerin ve 2005 yılında getirilen CMK dü-

zenlemesinin ardından beklentilerin aksine, Türkiye’de cezaevlerin-

deki tutuklu sayısı, hükümlülere göre giderek artmıştır. Üstelik bu

tutuklamaların birçoğunun haksız tutuklama olduğu tespit edilmiştir.

İç hukukumuzda tutuklamanın hukuki koşulları ve temel prensipleri

uluslararası hukuk kuralları ile uyumlu olmasına rağmen, tutuklama-

ya ilişkin uygulamalar Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa

İnsan Hakları Mahkemesi kararları ile uyumsuzdur. Hâlbuki haksız

ve gereksiz olarak tutuklanmış kişilerin, bu nedenle uğradıkları maddi

ve manevi zararların devletçe giderilmesi Anayasa’nın bir gereğidir

(AY m. 19/son ve m. 129). Bu konuda asıl sorun uygulamadan kay-

naklanmaktadır. Özellikle katalog suçlar yönünden tutuklamanın

seçimlik değil, zorunlu olduğu anlayışı ve uygulaması egemendir

Bu nedenle, yerleşik uygulama alışkanlığından ötürü katalog suçların

düzenlemeden çıkartılması ve ölçülülük prensibine uygun olarak ön-

celikle adli kontrole ilişkin hükümlerin değerlendirilmesi gerekmekte-

dir. Bunların yeterli olmayacağının düşünüldüğü durumlarda, tutuk-

lama zorunluluğu gerektiren nedenlerin varlığı ya da devam ettiğine

ilişkin gerekçelerin açıklanması zorunlu kılınmalıdır (Rapor m. 5).

Uygulamada CMK m. 100/1’de düzenlenen

“ölçülülük”

konusundaki

emredici hükme, adli kontrole ilişkin CMK m. 109’daki yasal düzenle-

meye ve AİHM kararlarına karşın tutuklama yerine adli kontrol kararı

verildiğine nadiren rastlanmaktadır. Çoğunlukla adli kontrol koşulla-

rının bulunmasına karşın, şüphelinin tutuklanmasına karar verilmekte

ve tutuklamanın adli kontrole dönüştürülmesi istemleri de aynı şekil-

de reddedilmektedir. Ayrıca adli kontrol uygulaması da sorunludur.

Bu kararın uygulanması için, tutuklama nedenlerinin ve diğer yasal

koşulların varlığı gerekirken, uygulamada yersiz verilen adli kontrol

kararlarıyla da kişiler mağdur edilmektedir

Başka bir sorun, tutuklama kararlarında

“mevcut delil durumu, sa�

nığın kaçma ihtimalinin nazara alınarak tutuklanması”

türünden, tutuk-

Bkz. Rapor m. 4. Bkz.

Burada belirtelim ki, AİHM, zorunlu tutuklama nedenlerini kabul etmemektedir.

SÜRÜCÜ, s. 111.

Bkz. Rapor m. 6. Bkz.