98 / 529
TBB Dergisi 2012 (98)
Behiye EKER KAZANCI
97
271’ de düzenlenen itiraz talebinin incelendiği sırada adli makamlar ta-
rafından müdafi veya vekilin dinlenmesine imkan veren hükmü olum-
lu bulmuştur. Ancak bununla birlikte AİHM itiraz davasının genelde
duruşmasız yürütüldüğünü ve tutuklu veya vekilinin kesin talebi olsa
dahi bir duruşma yapılmasının mahkemenin takdirine bırakıldığını
gözlemlemektedir. Ayrıca AİHM mevcut dava bakımından yapmış
olduğu değerlendirmede daha önce tutukluluk bakımından itiraz yo-
lunun AİHS m. 5/4’ ün gereksinimlerini karşılamadığı yönündeki hü-
kümden farklı bir sonuca varmak için yeterli kanaatin oluşmadığını
ve bu nedenle sözleşmenin ihlal edilmiş olduğu sonucuna varmıştır
91
.
Madde hükmünde belirtilen
“kısa süre içinde”
karar verilmesi de-
yimindeki süre sınırlaması ne
“derhal”
ya da
“hemen”
anlamına gele-
cek kadar dar ve ne de
“makul”
kavramı kadar geniş anlaşılacak bir
süredir. Amaç, uygulanan özgürlük sınırlaması tedbirini keyfilikten
kurtarmak, kanuna aykırı kısıtlamanın kısa sürede son bulmasını sağ-
lamaktır
92
.
Burada üzerinde durulması gereken bir diğer husus da tutukla-
manın hukuka uygunluğunun denetimi açısından önem taşıyan so-
ruşturma evrakının sanık ve/veya müdafi tarafından incelenmesine
imkan tanınmasının önemidir
93
. Müdafiye özellikle kapsamlı soruş-
turmalarda yüzlerce sayfadan oluşan soruşturma dosyasını yeterince
inceleme olanağı tanımadan tutuklamaya itirazdan istenen sonuç da
alınamayacaktır
94
. AİHS’nin getirdiği denetimin gereklerinden bir ta-
nesi de silahların eşitliği ilkesine uygun davranılmasıdır
95
.
H. TAZMİNAT HAKKININ İHLALİ
Sözleşme’nin 5. maddesinin hükümlerine aykırı olarak bir tutuk-
lama veya gözaltına alınma işleminin mağduru olan herkesin tazminat
istemeye hakkı vardır (AİHS. md.5/5)
96
.
91
Bkz. 05.01.1010 tarihli Sevim ve diğerleri/Türkiye kararı.
92
Güler, Hüseyin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hükümleri İle Avrupa İnsan
Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği ve Türk
Mevzuatı, Adalet Dergisi, Yıl 96, Sayı 20, Eylül 2004, s.185.
93
Beulke, Rn. 126.
94
Erdem, s. 67 vd.
95
Bkz. 09.07.2009 tarihli Mooren/Almanya kararı. Bkz. EuGRZ, 2009, Heft 21-23, s.
566-580.
96
Centel/Zafer, s. 160.