TBB Dergisi 98. Sayı

AİHS ve AİHM Kararları Çerçevesinde Yakalama ve Tutuklama Koruma Tedbiri ile ...

ulaşılabilir ve etkili olmak zorundadır. Bu özellik olmadan sadece baş-

vuru imkânının bulunması yeterli değildir.

CMK, hukukilik denetimini, m. 91/4’ de yakalama, gözaltına alma

ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazı-

lı emrine karşı Sulh Ceza Hâkimine başvurulabileceğini, m. 104/1’de

soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında şüpheli veya

sanığın salıverilmelerini isteyebileceklerini belirtilerek düzenlemiştir.

Tutukluluğa yapılan itirazı inceleyecek olan mahkemenin üyele-

ri bağımsız ve tarafsız olmalıdırlar. Bu nedenle savcı karşısında ger-

çekleşen bir denetim mekanizması yargısal karaktere sahip değildir

Ayrıca yapılacak incelemenin, yargısal karakter taşıması ve silahların

eşitliği ilkesine uyulması gerekir

İç hukukta, salıverme talebinin yapıldığı mahkeme kararlarına

karşı üst mahkemeye itiraz hakkı tanınmış ise, üst mahkeme denetimi-

nin de kural olarak 4. maddenin şartlarını taşıması gerekir.

Madde hükmünde gerekli görülen denetim, sadece şekli bir dene-

tim değildir; aynı zamanda tutuklamanın suç şüphesinin yerindeliği-

ni ve tutuklama ile gerçekleştirilmek istenen amacın meşruluğunu da

kapsamalıdır

Bu çerçevede Mahkeme vermiş olduğu 2010 tarihli yeni bir kara-

rında Türk mevzuatını inceleme fırsatı bulmuştur. Buna göre CMK m.

Kühne, 170.

Silahların eşitliği ilkesinin bir gereği olarak, tutukluluğa itiraz eden sanığın veya

vekilinin, savcılığın tutukluluğun devamı konusundaki görüşlerine ve argüman-

larına karşı koyması imkânının sağlanması için soruşturma dosyasını inceleyebil-

meleri gerekir. Bkz. Erdem, Mustafa Ruhan AİHM. Kararları Işığında Tutuklu Sa-

nık Bakımından Hazırlık Soruşturması Dosyasını İnceleme Hakkı, D.E.Ü.H.F.D.,

Cilt 6, Sayı 1, İzmir 2004, s. 69.

Kühne, 177. Mahkeme, Türkiye aleyhine yapılan birçok başvuruda gözaltı süresi-

nin uzunluğuna ilişkin olarak Sözleşmenin 5/3 maddesinin ihlalin tespit ettikten

sonra bu süre içerisinde özgürlüğün sağlanması için etkili bir iç hukuk yoluna baş-

vurma imkânı verilmediğini belirterek 5/4. maddesinin de ihlal edilmiş olduğu-

na karar vermiştir (bkz: 20.06.2002 tarihli İğdeli/Türkiye kararı; 10.10.2002 tarihli

Gündoğan/Türkiye kararı,

;

yargitay.gov.tr/aihm). Öcalan başvurusunda Mahkeme savcılığın gözaltının iç

hukukta öngörüldüğü sınırlar içerisinde uzatılmasına dair verdiği karara karşı

mahkemeye başvurma hakkının teoride kaldığını pratikte uygulama imkânının

olmadığını belirterek Sözleşmenin 5/4 maddesi hükmünün ihlal edildiğine karar

vermiştir. (bkz. 12.03.2003 tarihli Öcalan/Türkiye kararı,

adalet.gov.tr;