155 / 521
Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Kararlarında Özel Hayatın Gizliliği İstisnası
154
bilir hassas bir dengenin kurulması zorunludur.
9
Bilgi edinme hakkını
düzenleyen 4982 sayılı Kanun’da özel hayatın gizliliği, bilgi edinme
hakkının sınırlarından biri olarak düzenlenmiştir. Bu nedenle bilgi
edinme hakkı başvuruları bir başka kimsenin özel hayatının gizliliğini
ihlal ettiğinde kural olarak reddedilecektir.
Özel hayatın gizliliği ve korunması kavramı; bireyin kişiliğini ge-
liştirmek ve manevi değerlerine güvence sağlamak için başkaları tara-
fından bilinmesini istemediği hususların oluşturduğu ve korunması
hukuken gerekli görülen hayat üzerindeki hak olarak tanımlanabilir.
10
Bu kavrama hem ulusal hem de ulusalüstü hukuk düzenlemelerinde
yer verilmektedir. Ulusal düzlemdeki düzenlemelere örnek olarak
1982 Anayasası’na değinilebilir. 1982 Anayasası’nda özel hayatın giz-
liliği ikinci bölümde kişinin hakları ve ödevleri arasında yer almıştır.
Bu düzenlemeye göre;
“Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı göste-
rilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine
dokunulamaz.”
( AY. m.20/1) Yasal düzeyde de başta Türk Ceza Ka-
nunu olmak üzere özel hayatın gizliliğini koruyan düzenlemelere yer
verilmiştir.
11
Ulusalüstü insan hakları belgelerine bakıldığında özel hayatın giz-
liliği ve korunması bu belgelerde de önemli yer tutmaktadır. Bunların
bazılarına kısaca değinmek gerekirse ilk olarak Evrensel İnsan Hak-
ları Bildirisi’ndeki düzenleme ele alınabilir. Bildirinin 12. maddesine
göre;
“Hiç kimse, özel hayatına, ailesine, konutuna ya da haberleşmesine yö-
nelik saldırılara maruz bırakılmayacaktır. Herkesin, bu tür müdahale ya da
saldırılara karşı kanun ile korunma hakkı vardır.”
12
Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’ndeki düzenlemeye göre ise,
“Her kişi, özel yaşamına ve aile
yaşamına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.”
13
Maddenin ikinci fıkrasında ise bu hakka ulusal güvenlik, kamu emni-
yeti ya da ülkenin ekonomik refahı, suçun ya da düzensizliğin önlen-
9
Ayhan Döner,
Şeffaf Devlette Bilgi Edinme Hakkı ve Sınırları,
XII Levha Yayınları,
İstanbul 2010, s.259.
10
Ersan Şen,
Devlet ve Kitle İletişim Araçları Karşısında Özel Hayatın Gizliliği ve
Korunması,
Kazancı Yayınları, İstanbul 1996, s.8.
11
Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu TCK’nin 134. maddesinde düzenlenmiştir.
12
Mehmet Semih Gemalmaz,
İnsan Hakları Belgeleri,
Cilt IV, Boğaziçi Üniversitesi
Yayınları, İstanbul 2005, s.10.
13
Mehmet Semih Gemalmaz,
İnsan Hakları Belgeleri ,
Cilt I, Boğaziçi Üniversitesi
Yayınları, İstanbul 2005, s.41.