84 / 521
TBB Dergisi 2012 (99)
Ayşegül KÖKKILINÇ ERALTUĞ
83
tan ekonomik bütünleşme, serbest ticaret anlaşmalarına sosyal norm-
lara uyulmasını öngören hükümlerin dâhil edilmesinin ve bu şekilde
çalışma standartlarının uluslararası ticaretle ilişkilendirilmesinin baş-
lıca argümanlarından birisini oluşturmuştur.
10
Üretim sistemlerinin çok uluslu hale gelmesi bunların devletin
yetki alanı dışına çıkmasına yol açmakta; hükümetlerarası örgütlerin
devletlere yönelik normatif faaliyetinin etkisi azalmakta; bölgesel bü-
tünleşme sistemlerinde klasik uluslararası örgütlerin eylemlerinden
farklı mekanizmalar oluşmaktadır.
11
Geleneksel yöntemlerle konulan
uluslararası çalışma normlarının denetim mekanizmalarının etkili ol-
maması ve somut ve caydırıcı yaptırımlarının bulunmaması çalışanla-
rın temel haklarına ilişkin uluslararası normların etkililiği sorununu
gündeme getirmektedir
12
. Uluslararası ticaret anlaşmalarına sosyal
hükümler konulması, uluslararası ticaret ve çalışanların hakları ara-
sında ilişki kurulmasına yönelik bir stratejidir.
13
Sosyal hükümler yo-
luyla uluslararası ticaret ve sosyal normlar arasında ilk kez doğrudan
ve radikal bir ilişki kurulmaktadır.
14
I) KAVRAM
Uluslararası ekonomik ve ticari ilişkilerin hukuki çerçevesi, dev-
letlerin egemen iradeleriyle yaptıkları veya sonradan katıldıkları
andlaşmalarla, ya da uluslararası andlaşmalarla kurulan kurumların
koydukları kurallarla düzenlenir. Devletler bu andlaşmaların oluş-
turduğu genel yasal çerçeve içinde, dış ticaret ilişkilerini düzenler ve
kendilerinin ve uyruklarının ekonomik ve ticari hak ve özgürlüklerini
korurlar.
15
Uluslararası andlaşma, uluslararası hukuk kişileri arasın-
10
Banks, s. 77.
11
Sur Melda,
“Globalleşme Bağlamında Sosyal Haklar”
, Türkiye’de İnsan Hakları, TO-
DAİE, 1. Baskı, Ankara, Haziran 2000, s.599.
12
Sur Melda, “Sosyal Standartların Uluslararası Ticaretle İlişkilendirilmesi” Prof.
Dr. Nuri Çelik’e Armağan, Cilt I, İstanbul 2001, s.769.; “Uluslararası Çalışma Ör-
gütü Sözleşmelerinin üye devletlerce onaylanmasının zorunlu olmaması; onay-
lanmış olsa dahi her ülkenin sözleşmenin onaylanmasından doğan yükümlülük-
lerin ihlâli halinde yaptırımlarının manevi nitelikte olmasının sistemin zafiyetine
neden olduğu” görüşü için Bronstein Arturo, International Comparative Labour
Law, International Labour Organization, Current Challenges, Palgrave Macmil-
lan, 2009, s.92-93.
13
Bronstein, s.95.
14
Sur, Globalleşme Bağlamında, s. 601.; Sur, Sosyal Standartların, s.769.
15
Telli, s. 40; Şanlı Cemal – Ekşi Nuray, Uluslararası Ticaret Hukuku, İstanbul, 2002, s. 4.