87 / 521
Ulusararası Ticaret Anlaşmalarının Sosyal Hükümleri
86
çalışma haklarına saygı gösterilmemesi halinde ticaret kısıtlamaları-
nın uygulanması ya da ticaret ayrıcalıklarının geri alınması şeklinde
birtakım iktisadi yaptırımların uygulanmasını öngören kayıtlar,
“sos-
yal kayıtlar”
ya da
“sosyal hükümler”
terimleriyle ifade edilir.
34
Sosyal
hükümler, çalışanların uluslararası belgelerle kabul edilmiş bulunan
haklarının anlaşmaya taraf devletlerce uluslararası rekabeti etkilemek
amacıyla ihlâl edilmesi halinde başvurulması öngörülen soruşturma
yöntemleriyle yaptırımları gösterir.
35
Uluslararası ticaret terminoloji-
sinde sosyal hükümler, ithalatçı ülkeler tarafından uluslararası asgari
çalışma normlarına uymayan ihracatçı ülkelere karşı bir takım ticari
önlemlerin alınmasını öngören uluslararası ticaret anlaşması hüküm-
lerini ifade eder.
36
Söz konusu ticari önlemler, ihracatçı ülkenin
“ge-
nelleştirilmiş tercih sistemleri”
veya
“en çok gözetilen ulus statüsü”
gibi
imtiyazlı ticari statü sağlayan düzenlemelerin dışında tutulması; ta-
rifelerin yükseltilmesi ve/veya kota kısıtlaması ya da miktar kısıtla-
maları yoluyla ticaret engellerinin konulması ya da bu ülkede üretilen
malların ithalatının tamamen kısıtlanması gibi çeşitli şekillerde ola-
bilir.
37
Uluslararası ticaret anlaşmalarına sosyal kayıtlar konulmasın-
da amaç uluslararası ekonomik ve ticari ilişkilerde haksız rekabetin
önlenmesi ve rekabetin arttırılmasıdır.
38
Anlaşmaya taraf devletlerin
belirli sosyal normlara uyması, uluslararası ticarete katılmanın ya da
ticaret önceliklerine erişmenin ön koşuludur.
39
Sosyal hükümlerin başlıca işlevi, ihracatçı ve ithalatçı ülkelerde uy-
gulanan çalışma standartlarının uyumlu hale ya da aynı düzeye getiril-
mesidir. Bu şekilde, anlaşmaya taraf devletlerde uluslararası çalışma
normlarının uygulanması ve uluslararası belgelerle çalışanlara sağla-
nan hakların güvence altına alınması sağlanmaktadır.
40
Sosyal hüküm-
34
Hepple Bob, Labour Laws and Global Trade, Hart Publishing, 2005, s. 89, dn. 1.
35
Bronstein, s. 95.
36
Limm Hoe,
“The Social Clauses: Issues and Challenges”
Actrav;
http://actrav.itcilo.
org/actravenglish/telearn/global/ilo/guide/hoelim.htm#1.1 Liberalisation of
International Trade and Capital Flows Erişim:27.08.2010.
37
Limm,
http://actrav.itcilo.org/actravenglish/telearn/global/ilo/guide/hoelim.htm#1.1
38
Bronstein, s. 95; Hepple, Labour Laws, s. 90,
39
Rodgers Gerry – Lee Eddy - Sweptson Lee - Van Daele Jasmien,
“The International
Labour Organization And The Quest For Social Justice, 1919-2009”
, International La-
bour Organization, 2009, s. 213.
40
Servais, International Labour Law, s. 34.