89 / 521
Ulusararası Ticaret Anlaşmalarının Sosyal Hükümleri
88
raf ülkeler arasında gümrük tarifelerinin karşılıklı olarak indirilmesi-
ni, uluslararası ticaret önündeki engellerin ve ayrımcı muamelelerin
kaldırılmasını öngören çok taraflı bir uluslararası ticaret anlaşmasıdır.
GATT’ın bağıtlanmasıyla birlikte, çok taraflı bir uluslararası anlaşma
ve bu anlaşmanın işleyişini sağlayan bir kurumdan oluşan çok taraflı
bir ticaret sistemi kurulmuştur.
48
GATT, bir uluslararası örgüt değil-
dir. Uluslararası Ticaret Örgütünü Kuran Şart’ın (Havana Şartı) yürür-
lüğe girmemesi nedeniyle,
49
Dünya Ticaret Örgütünün kurulmasına
dek, âkit taraflarca çok taraflı ticaret görüşmelerinde alınan kararlarla
yönetilen, özgün bir kurumsal yapı içerisinde faaliyet göstermiştir.
50
Taraflar arasında karşılıklı olarak gümrük tarifelerinin indirilmesini,
uluslararası ticaret önündeki engellerin azaltılmasını ve ayrımcı mu-
amelenin ortadan kaldırılmasını öngören ilk çok taraflı ticaret anlaş-
ması olan GATT, âkit tarafların uyma tahhüdünde bulundukları bir
kurallar bütünü olma ve çok taraflı ticaret görüşmelerinde uluslararası
ticaretin serbestleştirilmesi konusunda bir forum oluşturma işlevini
üstlenmiştir.
51
Uluslararası Ticaret Örgütünü Kuran Şart (Havana Şartı) küresel
ticaret sisteminin temel ilkeleri olarak, hem istihdam yaratma hedefine
hem de adil çalışma standartlarına saygı gösterilmesine açıkça atıfta
bulunmaktaydı.
52
Şartın 7. maddesinde üye devletler, özelikle ihracat
için yapılan üretimde, adil olmayan çalışma koşullarının uluslararası
ticareti güçleştireceğini kabul etmiş ve kendi ülkelerinde bu koşulla-
rın ortadan kaldırılmasına uygun ve tatbik edilebilir tüm önlemleri
48
GATT, âkit taraflarca 30 Ekim 1947 tarihinde imzalanmış, 10 Ocak 1948 tarihinde
yürürlüğe girmiştir. Anlaşmanın Türkiye tarafından onaylanması 23.12.1953 tari-
hinde 6202 Sayılı Kanunla uygun bulunmuştur. R.G:31.12.1953/8597.
49
“Uluslararası Ticaret Örgütünün kurulmasını öngören andlaşma taslağı, BM Eko-
nomik ve Sosyal Konseyi (ECOSOC) Uluslararası Ticaret ve İstihdam Konferansı
Hazırlık Komitesi tarafından Cenevre’de gerçekleştirilen toplantılarda hazırlan-
mış (1947); Birleşmiş Milletlere üye elli altı ülkenin katılımıyla Havana’da düzen-
lenen Konferansta kabul edilmiştir (1948). Uluslararası Ticaret Örgütünün kuru-
luşu, Havana Şartının, aralarında ABD’nin de bulunduğu çoğunluğu oluşturan
taraf devletlerce onaylanmamış olması nedeniyle gerçekleşmemiştir.” Telli, s. 67;
Hudec Robert E., The GATT Legal System and World Trade Diplomacy, 1990,
s.11-12; Breining-Kaufmann Christine, Globalisation and Labour Rights, 2007, s.
135; Halatçı Ulusoy, s.19.
50
Telli, s. 69; Güran Nevzat –Aktürk İsmail, Uluslararası İktisadi Kuruluşlar, Isparta
2001, s. 128-131; Karluk, s. 267-268.
51
Karluk, s.267;
52
Rodgers – Lee – Swepston – Van Daele, s. 213.