85 / 521
Ulusararası Ticaret Anlaşmalarının Sosyal Hükümleri
84
da, uluslararası hukuka tâbi hukukî sonuçlar doğurmak üzere mey-
dana gelen irade uyuşmasıdır.
16
Andlaşmanın tarafları, uluslararası
hukukun taraf olma yeteneği tanıdığı egemen devletler ve uluslararası
örgütlerdir. Taraf iradelerinin, uluslararası hukuka tâbi haklar ve yü-
kümlülükler doğurma, bunları değiştirme ya da sona erdirme yönün-
de birleşmesi, andlaşmanın bir akit olduğunu gösterir.
17
Andlaşmala-
rın konusuna göre yapılan ayrım, iç hukukta andlaşmaya bağlayıcılık
kazandırma yönteminin belirlenmesi bakımından önemlidir.
18
Ulusla-
rarası ekonomik, mali ve ticari andlaşmaları ifade etmek için
“anlaşma”
sözcüğü kullanılmaktadır
19
.
Uluslararası ticaret anlaşmalarının amacı uluslararası toplumda
ticaret özgürlüğünün ve karşılıklı güven ve istikrar ortamının sağlan-
masıdır. Bu anlaşmalarda genellikle, malların, sermayenin ve işgücü-
nün dolaşımı önündeki engellerle, ticaret kısıtlamalarının azaltılması
ve uyuşmazlıkların çözümlenmesi konularındaki düzenlemelere yer
verilir.
20
Uluslararası andlaşmalar, tarafların sayısına ya da ilişkilerde-
ki durumuna göre ikili ya da çok taraflı andlaşma olarak sınıflandırı-
lır.
21
İkili ticaret anlaşmalarının bir kısmı sınırlı sayıda veya sadece bir
konuda yapılan düzenlemelere ilişkindir.
22
Bunlar bazen belirli malla-
ra ilişkin tarife ve kotaların belirlenmesi, ikili ticari ilişkiler önündeki
engellerin kaldırılması, işgücü ve sermaye dolaşımının sağlanması gibi
somut taahhütleri, bazen de karşılıklı ticari ilişkilerin geliştirilmesine
yönelik niyetleri içerir.
23
Ticari ilişkilerin çok taraflılaşması ile birlikte
ikili ticaret anlaşmalarının yerini giderek çok taraflı ticaret anlaşmaları
almıştır. Çok taraflı ticaret anlaşmaları taraf devletlerin yetkileri, hak
ve yükümlülükleri üzerinde olduğu kadar, hukuk kuralları ve yargı
erkleri üzerinde de etkilidir. Bu nedenle taraf devletlerin iç hukukun-
16
Sur Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, İstanbul 2008, s. 18.
17
Pazarcı Hüseyin, Uluslararası Hukuk, Gözden Geçirilmiş 8. Bası, Turhan Kitabe-
vi, Ankara, 2009, s. 43; Sur, Uluslararası Hukukun Esasları, s. 19.
18
Sur, Uluslararası Hukukun Esasları, s. 21.
19
Viyana Sözleşmesinin 2/a maddesi uyarınca, bir andlaşmayı ifade etmek için kul-
lanılan isim, o belgenin
“andlaşma”
olarak nitelenmesini etkilemez. Sur, Uluslara-
rası Hukukun Esasları, s. 20; Terimler hakkında ayrıca Pazarcı, s. 47-48.
20
Şanlı, s. 4.
21
Pazarcı, s. 49.
22
Telli, s. 64-65; Halatçı Ulusoy Ülkü; Dünya Ticaret Örgütü’nde Uyuşmazlıkların
Çözümü Mekanizması, Turhan Kitapevi, Ankara, 2009, s. 12-13.
23
Şanlı, s. 4.