259 / 477
Türk Vergi Sisteminde Yoklama ve Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi
258
başka husus ise, bu amaçlara uygun yapılan yoklama işlemi, yoklama
anında bulunması gerekenlerin olup olmadığının tespitine yöneliktir
7
.
Bunların bulunmaması ile ilgili yapılan tespit vergi idaresinin ileride
yapacağı tarh işlemine hazırlık mahiyetinde ön işlemi delil tespiti yo-
luyla oluşturmaktadır. Yoklama yapısı gereği, bir zaman dilimine ait
tespit olup (işçi sayısı, işçi ücreti vs gibi) sadece o andaki bilgilerin
doğruluğu söz konusu olacaktır
8
.
Yoklama
; Vergi dairesi müdürleri, yoklama memurları, yetkili
makamlar tarafından yoklama işi ile görevlendirilenler, vergi incele-
mesine yetkili olanlar ve gelir uzmanları tarafından yapılır
9
. Ancak
uygulamada vergi dairesi müdürleri daire içerisindeki yoğun işle-
ri nedeniyle pek fazla yoklama işi ile ilgilenememektedirler. Vergi
inceleme elemanları ise kariyer olarak yoklama yetkisini en etkin
kullanabilecek kişiler olmalarına karşın onlar da daha çok bilgi ve
uzmanlaştırma gerektiren vergi incelemesi ile uğraşmaktadırlar.
Dolayısıyla yoklama görevi daha çok yoklama memurları tarafın-
dan yürütülmektedir. Yoklama yapanların elinde yoklama yetkile-
rini gösteren fotoğraflı resmi bir belge bulunur. Yoklama yapanlar
bu belgeyi, kendilerinden sorulmasa bile, nezdinde yoklama yapılan
kimseye göstermek zorundadırlar. Toplu yoklamalarda kolbaşının
belgeyi ibraz etmesi yeterlidir. Yoklama her zaman yapılabilmekte-
dir. Yoklamanın ne zaman yapılacağı ilgiliye haber verilmez. Buna
göre yoklamaya yetkili olanlar geçici olarak ve belirli zamanlarda
değil, bütün yıl içinde ve her zaman (günün 24 saati) yoklama yapa-
bilmektedirler. Yoklama sonuçlarının hukuki nitelik kazanabilmesi
için bunların belgelenmesi gerekmektedir. Yoklama neticeleri tuta-
nak mahiyetinde olan “
yoklama fişine
” geçirilir
10
. Bu fişler yoklama
7
“
Yoklama tutanağının uyuşmazlıkla ilgili dönemlere ilişkin olarak tarhiyat yapılmasına
imkan verecek tespitleri içermediğinden bu tespitlerin yoklama tarihinden önceki dönem-
lere uygulanması mümkün değildir
”, D4D, T: 24.06.1997, E: 1996/1705, K: 1997/2108
Sayılı Kararı (KIZILOT Şükrü, Vergi Uyuşmazlıklarıyla İlgili Danıştay Kararları
ve Özelgeler (Müktezalar), Ankara 1998, C.4, s. 904)
8
SABAN Nihal, Vergi Hukuku, İstanbul 2008, s. 185, 186
9
TECİM Burak Ali Han, Kayıt Dışı Ekonomide Vergi ve Vergi Denetiminin Önemi
(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), İzmir 2008, s. 103 vd.; ÖZBALCI, s. 404
10
Usulüne uygun düzenlenmiş yoklama fişlerinin hukuken tutanak mahiyetinde
olması bu belgelerin vergi incelemeleri ve takdir komisyonları tarafından matrah
takdiri yapılırken geçerli bir belge olarak kullanılabilmesi ve böylece yoklama fi-
şinin VUK m. 30 uyarınca idare tarafından re’ sen vergi tarh edilmesine dayanak
oluşturması anlamına gelecektir. (FURTUN İdris Hakan, “
Türk Hukuku’ nda Vergi