261 / 477
Türk Vergi Sisteminde Yoklama ve Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi
260
bağlanmasıdır.
Toplu yoklama
; Vergi uygulamalarının gerektirdiği
hallerde münferit fiş yerine yoklama cetvellerinin kullanılması ve
neticelerin toplu olarak bu cetvellerde gösterilmesi mümkündür.
Toplu yoklamada periyodik ve süratli bir biçimde yoklama konusu
hususlar toplu yoklamaya alınan mükellef ve iş gruplarının hepsin-
de istisnasız olarak tespit edilmektedir
16
. Yoklama cetveli kullanılan
hallerde ihtilaflı olaylar yoklama fişi mahiyetinde ayrı bir tutanakla
tespit edilir
17
.
Yoklama mükellefiyetin kurulmasına, değişikliğine ve kaldırıl-
masına vergi tarhına, rayiç bedel takdirine, düzeltmeye, bazı hallerde
vergi incelemesine, alıkonulan bazı malların tasfiyesine ve ceza uygu-
lamasına yol açabilmektedir
18
.
Yoklama vergilendirmeyi etkileyen ve vergi idaresinin bilgisi
dışında kalan olguları ortaya çıkarmak suretiyle vergi adaletine ve
sosyal adalete katkıda bulunmayı ve hazineye ek gelir sağlamayı
amaçlar. Yoklama henüz mükellefiyetini tesis ettirmemiş kişilerin
ve vergilendirilmeyen kaynakların ortaya çıkarılması yönü ile ver-
gi gelirlerini arttırır. Vergi kaçıranları saptayıp vergilendirilmeleri-
ni sağlaması nedeniyle de vergi ödeyenler nezdinde ticari rekabeti
daha adil hale getirmektedir. Böylece mükelleflerin vergi dışı kalma-
sını önleme görevi üstelenerek kayıt dışılığı azaltarak vergi adaleti
ve sosyal adaleti sağlamaktadır. Yoklamanın vergi gelirlerini artır-
ma, rekabeti düzenleme ve sosyal adalete hizmet etmek gibi vergi
adaleti açısından önemli amaçları ve hedefleri bulunmaktadır
19
. Bu
hedeflerin gerçekleşmesi mali amaçların gerçekleşmesinin yanı sıra
yüksek amaçlardan olan sosyal adalete de hizmet etmesi açısından
önem derecesi yüksek ve devamlı olan bir kurum olarak nitelendir-
mek mümkündür.
16
TECİM, s. 103 vd.
17
ERDAĞ, s. 84; nitekim farklı bir tutanakta düzenlenecek olsa da; “
Yoklama fişi ile
faaliyeti olmadığı döneme ilişkin olarak aynı fiş done gösterilerek tespit edilen matraha da-
yalı tarhiyatın terkini gerekir
”, D4D, T: 07.11.1996, E: 1905/4788, K: 1996/3993 Sayılı
Kararı (KIZILOT, C.4, s. 906)
18
SÖYLER İlhami, “
Vergi Yoklamasının Hukuki Sonuçları
”, Maliye Sigorta Dergisi,
Ankara 1995, S. 208, s. 29
19
TECİM, s. 103 vd.