52 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Mine KAYA
51
a. Tıbbî Zorunluluk(Endikasyon)
Anayasamızın 17/2. maddesinde,
“tıbbî zorunluluklar”
dışında ki-
şinin bedensel bütünlüğüne dokunulamayacağı temel bir ilke olarak
kabul edilmiştir. Tıbbî Deontoloji Nizamnamesi’nin 13/3. maddesin-
de hekimin teşhis, tedavi veya korunmak gayesi olmaksızın, hastanın
arzusuna uyarak veya diğer sebeplerle, aklî veya bedeni mukavemeti
azaltacak herhangi bir şey yapamayacağı vurgulanmıştır. Aynı hüküm
Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 12. maddesinde de aynen benimsen-
miştir. Bu yasal düzenlemelerden yola çıkıldığında tıbbî müdahale, ki-
şinin yaşamını, sağlığını, vücut bütünlüğünü tehdit eden fiziksel veya
ruhsal anomalilerin teşhisi, tedavisi, önlenmesi veya nüfus planlaması
amaçlarına hizmet eder nitelikte olmalıdır.
16
Endikasyonun içerik ve
sınırını ise, tıbbî ilkeler ve tıp meslek etiği kuralları belirleyecektir.
17
Endikasyonun günümüzde geniş yorumlandığı, sadece tıb-
bi olmasının gerekli olmayıp sosyal gereklilik(sünnet) ve psikolojik
gereklilik(estetik müdahaleler) nedeniyle yapılalan bazı müdahale-
lerin de endikasyon unsurunu taşıdığı kabul görmektedir.
18
Endi-
kasyon şartı bulunmasa da deneysel nitelikli müdahaleler, şekil ve
fonksiyon değiştirici müdahaleler(estetik ameliyatlar, cinsiyet deği-
şikliğine yönelik müdahaleler), kişinin üretim fonksiyonuna yönelik
müdahaleler(rahim tahliyesi, sterilizasyon, kastrasyon, suni döllen-
me), aşı ve üçüncü kişi yararına müdahalelerin (organ nakli, kan ver-
me, vb) de dolaylı tedaviye yönelik olmaları veya kanunla düzenlen-
meleri gerekçesiyle hukuka uygunluğu kabul edilmektedir.
19
b. Tıbbî Kural ve İlkelere(tıbbî standart) Uygunluk
Hekimin tıp biliminin kural ve ilkelerine aykırı olan her hareketi
hukuka aykırılık olarak karşımıza çıkar. Bu nedenle hekim, “genellikle
kabul edilen ve tıp biliminin uygulanması artıkmutad usul halini almış
olan ilkelerini bilmek ve sanatının kurallarına göre doğru teşhis koyup
bu teşhise uygun bir tedavi tavsiye etmek ve bu tedaviye gerekli her
16
Ayan, s.9; İpekyüz, s.24.
17
Hakeri, s.197.
18
Hakeri, s.198.
19
Ayan, s.9;Hakeri, s.199-201; Bayraktar, s.159-200.