57 / 477
Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğünden Kaynaklanan Taziminat Sorumluluğu
56
III. HEKİMİN AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
A. GENEL OLARAK
Aydınlatma yükümlülüğü, tıp biliminin konusu olarak müdaha-
lenin başlaması ve yönlendirilmesinde etkin olduğu gibi, hukukun
konusu olarak hekimin tıbbî müdahalesinin hukuka uygunluğu ve
hekimin sorumluluğunun sınırını belirlemektedir. Aydınlatma yü-
kümlülüğü ayrıca tıp etiğinin de konusu olup hekim hasta arasındaki
ilişkide, hastalığı nedeniyle bedensel veya ruhsal yapısında bozulma
olan hastaların her durumda gözetilmesi gereken haklarını, hekime
sorumluluklar yükleyerek güvence altına alan tıp etiği
41
bakımından,
hekimin mutlak yol göstericisidir. Aydınlatma yükümlülüğü ile ilgile-
nen bir başka dal ise iletişimdir. Torrey, aydınlatma yükümlülüğüne
etik ve hasta hekim arasındaki iletişimdeki rolü perspektifinden bakar
ve hasta ile hekim arasında etkin bir iletişimin kurulmasında aydınlat-
ma yükümlülüğünün önemli bir yere sahip olduğunu belirtir.
42
Aydınlatma yükümlülüğü kavramının daha iyi anlaşılması için,
hasta ve hekim yönünden konunun iki yönünü oluşturan,
“aydınlat-
ma”
ve
“aydınlatılma”
kavramlarının tanımlanması gerekir. Hekimin
yükümlülüklerinden olan aydınlatma, hekimin vereceği(gerçekte
planlanan tıbbî müdahalenin türü, biçimi, ivediliği, yan etkileri ve ri-
zikolarının yanı sıra; böyle bir müdahalenin gerçekleşmemesi halinde
ortaya çıkması muhtemel olumsuz bir takım sonuçları anlatarak) bil-
gilerle donatılması ve hastanın, uygulanması düşünülen tıbbî teşhis ve
tedavi üzerinde serbestçe karar verebilecek duruma getirilmesidir.
43
Aydınlatılma ise,
“kişinin tıbbî girişim öncesi hastalığına ait tıbbî bul-
gular ile konulan tanı, uygulanacak tedavi türü, bu tedavinin başarı şansı,
41
Çobanoğlu, Nesrin,
“Tıp Etiğinden Tıp Hukukuna Hasta Hakkı Olarak Aydınlatılmış
Onam”
,
Sağlık Hukuku Digestası,
Ankara Barosu Yayınları, Ankara-2009, s.73.
42
Torrey, Trishia,”Effective Patient-Doctor communications-http:// patients.about.
com/ od/therightdoctorforyou / a/docpatientcomm.htm,s. 1 (09.04.2011).
43
Köprülü, Ömer,
“Hekimin Hukuki Sorumluluğu”
,
İstanbul Barosu Dergisi
, C.LVIII,
sayı 10-11, İstanbul-1994, s. 594; Doğan, Cahid,
“Hastanın Aydınlatılması ve Rızası-
nın Alınması”
,
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Girne- Amerikan Üniversitesi Sağlık Hu-
kuku Sempozyum ,
2-3 Mart Girne, Ankara-2010, s.125; Ayan, s.71; Özdemir, Hay-
rünnisa,
Özel Hukukta Teşhis ve Tedavi Sözleşmesi
, Ankara-2004, s.97; Boran, Bedia,
“Aydınlatılmış Rıza”
,
Sağlık Hukuku Kurultayı
,1-3 Kasım Ankara, Ankara 2009, s.97;
Çilingiroğlu, Cüneyt,
Tıbbî Müdahaleye Rıza,
İstanbul-1993, s.59.