55 / 477
Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğünden Kaynaklanan Taziminat Sorumluluğu
54
hükümler saklıdır.
35
Bazı hastanelerin gerek yazılı rıza şartını sağla-
mak gerek ispat kolaylığı açısından rıza formüleri hazırladıklarına sık-
ça rastlanmaktadır.
Kişinin tıbbî müdahaleyi kavraması, anlaması ve bu konuda sağ-
lıklı bir karar verebilmesi için rıza ehliyetine sahip olması gerekmek-
tedir. Tam ehliyetliler bakımından rıza ehliyetinin varlığı kural olarak
kabul edilmekte ise de bu konuda denetim yetkisi ilk aşamada hekime
ait olacaktır.
36
Tam ehliyetsizler için rıza yasal temsilciden alınacaktır.
Kanaatimizce, ızanın açıklanması, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak ol-
duğu için, küçük ve kısıtlının rızasının- müdahalenin önemi, anlamı
ve sonuçlarını kavramaları şartı ile- kendisinden alınması uygun olur.
Ancak TŞSTİDK. m. 70’de ve HHY. M. 24/2’de, küçük ve kısıtlıların
yasal temsilcilerinin tıbbi müdahale için rıza vermesi gerektiği düzen-
leme altına alınmıştır. Aynı yönetmelik m. 26 gereği, küçük ve kısıtlı-
nın mümkün olduğu ölçüde dinlenmesi gereğine işaret edilmiştir.
Rızanın hakim kararı ile alınması da mümkündür. Tıbbi müdaha-
leye hastanın yasal temsilcisinin (veli veya vasi) rıza vermemesi duru-
munda, Hasta Hakları Yönetmeliği m. 24/3 gereği mahkemeden karar
alınır. Rızanın hakimden alınacağı bir diğer istisnai durum ise, HHY.
22/2-3. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre bir suçu işlediğine dair
şüphe altında olan ve suçun delilleri kendisi veya mağdur vücudun-
da bulunduğu ve bu delillerin ortaya çıkarılması için tıbbî müdahale
gereken durumlarda hakim kararı aranır. Hatta gecikmesinde sakınca
bulunan hallerde bu izni savcı dahi vermeye yetkilidir. Savcı izninin
hakim onayına sunulup sunulmayacağı ve süresi konusunda yönet-
melikte bir düzenleme yoksa da gecikmesinde sakınca bulunması ne-
deniyle savcıdan bu izin alınmış olduğundan bu iznin hakim onayına
sunulması gerekir.
Hastanın kendisi veya yasal temsilcisinin rızanın aranmayacağı
durumlardan da bahsetmek gerekir. Hastanın müdahale konusunda
görüş belirtebilecek durumda olmaması (bilincinin kapalı olması vb.),
veli veya vasisinin olmaması veya bulunamaması durumunda rıza
aranmaz (TŞSTİDK. m.70). HHY.’de rızanın iki durumda aranmadığı
35
TŞSTİDK.m.70’e göre büyük ameliyatlar; MK.m.23’e göre, insan kökenli biyolojik
maddelerin alınması, aşılanması ve nakli vb. de yazılı rıza şartı aranmaktadır.
36
Hakeri, s.154.