87 / 537
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü
86
Sözleşme organları, gerek yetki sorunu gerekse de işin doğası ge-
reği, genel olarak din ya da inanç terimlerini doğrudan tanımlamaktan
kaçınmış, ancak 9. maddenin koruma alanının açılabilmesi için gerek-
li olan kıstasları belirlemekle yetinerek, kendilerine geniş bir takdir
yetkisi kullanabilecekleri alan yaratmışlardır. Ve böylece klasik din
kavramının içine girmeyen bazı durumlara karşı daha esnek bir tavır
sergiliyebilme imkanına da kavuşmuşlardır. Mahkeme yine
Campbell
ve Cosans
davasında, başvuruya konu olan inancın, belli bir düzeyde
ikna kabiliyetine (kudretine)
,
ciddiyet, bütünlük ve öneme sahip olması
ge-
rektiğinden yola çıkmaktadır. Ayrıca inanç
insan yaşamı ve davranışının
önemli ve temel bir yönüne
hitap etmeli ve aynı zamanda, Avrupa de-
mokratik toplumunda korunmaya değer ve insan onuruna saygıyla
bağdaşır nitelikte olmalıdır. İçtihatlarda göze çarpan diğer tespitlere
göre de, 9. maddede belirtilen kavramlar, örneğin azınlık grubuna ait
olma vicdanını, dolayısıyla, bir grubun kültürel kimliğini koruma he-
defini ya da intihara yardımı teşfik eden saiki veya ölümden sonra in-
san bedeninden artakalanlar üzerindeki tasarruf hakkı konularındaki
inançları ve vicdanı kapsamazlar.
3
Mahkeme, semavi dinler ve Budizm gibi temel inanç sistemlerinin
yanısıra, Krişna İnancı, Yehova Şahitliği, Tanrısal Işık Merkezi, Scien-
tology Kilisesi gibi inanç sistemlerini
4
de 9. madde kapsamında değer-
lendirmiştir. Her ne kadar felsefi ve siyasi görüşlerin birer inanç olarak
kabul edilebilirliği konusunda açık bir içtihat yoksa da, esas itibariyle
siyasi, felsefi ve etik düşünce akımlarından olan Druidizm, Pasifizm,
3 AİHM’nin 10 Temmuz 1998 tarihli,
Sidiropoulos ve diğerleri. /. Yunanistan
davasın-
daki kararı, Başvuru no. 26695/95, Hükümler ve Kararlar Raporları 1998-IV, para.
41 (azınlık grubuna ait olma vicdanı); AİHM’nin 29 Nisan 2002 tarihli,
Pretty . /.
Birleşik
Krallık
davasındaki kararı, Başvuru no. 2346/02, Hükümler ve Kararlar
Raporları 2002-III (intihara yardım); AİHK’nun 10 Mart 1981 tarihli
, X . /. Almanya
davasındaki kabul edilebilirlik kararı, Başvuru no. 8741/79, DR 25, s. 144 (ölüm-
den sonra insan bedeninden artakalanlar üzerindeki tasarruf hakkı).
4 Bu inanç sistemleri ile ilgili kararlar sırasıyla şöyledir: AİHM’nin 8 Mart 1994
tarihli,
ISKON (International Society for Krishna Consciousness Ltd. ) . /. Birleşik
Krallık
davasındaki kararı (Krişna İnancı), Başvuru no. 20490/92, D. R. 76, s. 90;
AİHM’nin 3 Aralık 1991 tarihli,
Kokkinakis . /. Yunanistan
davasındaki kararı (Ye-
hova Şahitliği), Başvuru no. 14307/88, B 241-B; AİHM’nin 19 Mart 1981 tarihli,
Omkrananda ve Tanrısal Işık Merkezi (Divine Light Zentrum) . /. İsviçre
davasındaki
kararı (Tanrısal Işık Merkezi), Başvuru no. 8118/77, D. R. 25, s. 105; AİHM’nin 5
Mayıs 1979 tarihli,
X ve Scientology Kilisesi . /. İsveç
davasındaki kararı (Scientology
Kilisesi), Başvuru no. 7805/77, D. R. 16, s. 68. Bütün kararların İngilizce tam metni
için bkz.
http://cmiskp. echr. coe. int/tkp197/search. asp?skin=hudoc-en.