91 / 537
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü
90
I. 3. b. İnancı Uygulama Yöntemleri
Din özgürlüğünün uygulanılması deyince, bireysel ya da toplu
ibadet ve ayinler ile dinin inanan kişiye yüklediği toplum hayatıyla
ilgili ödevler ilk akla gelenlerdir. Bu konuda 9. madde, inancın toplu
ya da bireysel olarak veya alenî, yani kamu önünde ya da özel alanda
uygulanması şeklinde ikili bir ayrım yapılmıştır. Dini inancın uygula-
ma formu ile ilgili olarak da, ayin, dinsel eğitim (ders), ibadet ve dini
kurallara saygılı olma yöntemleri sayılmıştır.
İbadet hakkı
, inananlara
açık ibadethanelere sahip olma hakkını ve ibadethanelerin dışarıdan
gelecek rahatsız edici müdahalelere karşı dokunul-mazlığını da kap-
sar.
Öğretim hakkı
ise kamuokulları yanında, dinî ağırlıklı olanları da
dahil olmak üzere, her türlü özel eğitim kurumunun kurulup işletil-
mesinin serbest olmasını gerektirir.
12
9. maddede dini inancın uygulanması ile ilgili sadece dört for-
mun belirtilmiş olması, karşımıza Sözleşme yaratıcılarının bu listenin
ucunu açık bırakıp bırakmadığı sorusunu çıkarmaktadır. Literatürde,
Sözleşme hükümlerinde boşluk ile karşılaşıldığında ya da hakkın ko-
runmasının kapsamında şüphe vasıl olduğu durumlarda, hadisenin
haktan en iyi şekilde yararlanılabileceği doğrultuda geniş yorumlan-
ması gerektiği prensibinden (effet utile) hareket edilmesinin uygun
olacağı görüşü ağırlıktadır. Genel olarak AİHM’nin içtihatları da hak-
kın kapsamının geniş yorumlanması gerektiği doğrultusun-dadır.
Örneğin Mahkeme
Kokkinakis . /. Yunanistan
13
davasındaki kararın-
da, Yehova Şahidi olan başvurucunun Ortodoks bir kadını Yehova
Şahitliği’ne inandırmak için kitaplardan parçalar okuması ve bazı ki-
taplar vermesi etrafında gelişen faaliyetlerini 9. madde kapsamında
değerlendirmiştir. Olayda kadının polisi çağırması üzerine gözaltına
alınan başvurucu, Yunan yasalarında yer alan başka bir dine geçme-
ye teşvik etme (proselytism) suçundan mahkum edilmiş ve bu karara
ilişkin temyiz başvurusu da rededil-miştir. AİHM, verilen cezayı baş-
vurucunun dinini ve inançlarını açıklama özgürlüğüne bir müdahale
2011, s. 346-350;
Öktem
, Uluslararası Hukukta İnanç Özgürlüğü, Ankara 2002, s. 94.
12 Bkz. İnsan Hakları, Ankara 2006, S. 69-61. Kaynak:
http://www.scribd. com/
doc/55662517/31/i-Duşunce-Vicdan-ve-Din-İnanc-Ozgurluğu.
13 AİHM’nin 25. Mayıs 1993 tarihli,
Kokkinakis . /. Yunanistan
davasındaki kararı,
Başvuru no. 14307/88. Kararın ingilizce tam metni için bkz. :
http://www. mens-
chenrechte. ac. at/orig/93_4/Kokkinakis. pdf.