TBB Dergisi 101. Sayı

TBB Dergisi 2012 (101)

Şennur AĞIRBAŞLI

olarak addetmenin yanısıra, başka bir dinin propagandasının yapılır-

ken aşırıya kaçılmaması gereğini, zira bunun düşünce özgürlüğüne

saygı ile bağdaşmayacağının altını çizmiştir. Mahkeme ayrıca, inancın

asıl olarak bireyin vicdanıyla ilgili bir mesele olduğunu, kişinin inan-

cını açıklaması ve dinsel inançlarının söz ve davranışlarına yansıma-

sının özgürlüğün doğası gereği olduğunu belirterek, 9. maddede yer

alan

öğretim

kelimesinin kastının okullardaki dinî eğitim faaliyetle-

rinden daha geniş anlaşılması gerektiğini, buradaki dinini izhar etme

özgürlüğünün, ilke olarak başkalarını öğretim yoluyla ikna etme hak-

kını da içereceği, aksi takdirde 9. maddenin öngördüğü dinini veya

kanaatini değiştirme özgürlüğünün hükümsüz, ölü bir ifadeden iba-

ret kalacağını vurgulamıştır.

Görüldüğü üzere AİHM, 9. madde metninde açıkça belirtilmemiş-

se de, kişinin zorlama olmadan ve diğer kişinin düşünce özgürlüğüne

saygılı olacak bir tarzda, dinî inancını başkalarına tebliğ ve telkinde

bulunmasını, inancın izharı çerçevesinde, dolayısıyla din ve vicdan

özgürlüğü kapsamında addetmiştir. Bu tespitten yola çıkarak, her-

hangi bir dinî inancın yayılması amacıyla zorlama olmadan yürütülen

propaganda faaliyetlerinin yasaklanmasının ya da cezaî müeyyideye

tabi tutulmasının, din ve vicdan özgürlüğüne aykırı olduğunu söyle-

mek mümkündür.

I. 3. c. İnancı İfade Eden Eylemler ve İnanç Saikli Eylemler Ayrımı

Gerek 9. maddede sayılan inancı uygulama yöntemlerine dair

listenin ucunun açık olması, gerekse de

dini kurallara saygılı olma

kavramının geniş yorumla-maya elverişli olması, dinin gereklerini

yerine getirme amaçlı her eylemin din özgürlüğü kapsamında de-

ğerlendirilip değerlendirilemeyeceği sorusunu ortaya çıkarmakta-

dır. Mahkeme

Arrowsmith . /. Birleşik Krallık

ve benzeri davalarda-

ki kararlarında, 9. maddenin ilk paragrafında kullanılan uygulama

(

pratiques/ practice

) teriminin din veya inanç saikiyle ya da etkisiyle

yapılan her eylemi kapsamadığını, eylemlerin sözkonusu inancı ifa-

de etmesi gerektiğini, sadece inanç saikiyle veya etkisiyle yapılan

her eylemlerin 9. maddenin koruma alanına girmeyeceğini belirtmiş

14 AİHK’nun

Arrowsmith . /. Birleşik Krallık

davasındaki 12. 10. 1978 tarihli kararı,

Başvuru no. 7050/75, DR 19, s. 5, par. 82-86.