88 / 537
TBB Dergisi 2012 (101)
Şennur AĞIRBAŞLI
87
Veganizm, Ateizm, Komunizm, Agnosizm ve Laisizm,
5
9. maddenin
korumasından yararlanmanın yanısıra, 10. maddede öngörülen ifa-
de özgürlüğü ile 11. maddede garanti edilen örgütlenme özgürlüğü-
nün de konusu olabilmektedirler. Bunun yanısıra Mahkeme, İdealizm
ve kendini ya da başkasını feda etmeğe dayalı (altruist) inançların
Sözleşme‘nin kapsamına girmediğini belirtmiş, ancak kürtaja karşı
olan ve herhangi bir dini nitelik taşımayan, doktorların kurduğu bir
derneğin basvurusunu 9. madde kapsamında incelemiştir.
6
Dava konusu inancın 9. maddede öngörülen din ve inanç kavramı
içerisinde değerlendirilip, değerlendirilmeyeceği sorusunun yanıtını
bulmak, özellikle bireysel dinler olarak da adlandırılan ve kişinin ina-
narak savunduğu, ancak varlığı konusunda ciddi şüpheler bulunan,
oluşma aşamasındaki inanç sistemlerinin başvuruya konu olduğu du-
rumlarda oldukça zordur. Bu tip davalarda Sözleşme organları yoğun-
lukla söz konusu inancın başvurucu tarafından ispatlanması üzerinde
durmaktadırlar. Örneğin Komisyon,
X. . /. Birlesik Krallık
davasında,
wicca
inancına sahip olduğunu savunan bir mahkumun, hapishane
idaresince dosyasındaki din hanesine inancının yazılmadığı ve böyle-
ce Sözleşme’nin 9. maddesine aykırı davranıldığı yönündeki iddiasını,
öncelikle dava konusu dosyaların idari nitelikte oldukları ve inancın
buraya yazılmamasının din özgürlügünün tezahürüne yönelik bir sı-
nırlama niteliğinde olamayacağı ve ayrıca başvurucunun bahsi geçen
dinin varlığını somut olarak ispat edemediği gerekçelerine dayanarak,
red etmiştir.
X. . /. Federal Almanya Cumhuriyeti
davasında ise,
ışığa
taptığını
ileri süren bir mahkumun, hapishane idaresinin din özgürlü-
günü ihlal ettiğine yönelik iddiası, başvurucunun ilgili inancın temel
5 Bu konulardaki kararlar sırasıyla: AİHM’nin 4 Temmuz 1987 tarihli,
Chappel . /.
Birleşik Krallık
davasın-daki kararı (Druidizm), Başvuru no. 12857/86, DR 53, s.
252; AİHK’nun
Arrowsmith . /. Birleşik Krallık
davasındaki 12. 10. 1978 tarihli kararı
(Pasifizm), Başvuru no. 7050/75, DR 19, S. 5, p. 84-86. ; AİHM’nin 9. Haziran 1988
tarihli,
W. . /. Birleşik Krallık
davasındaki kararı (Veganizm), Başvuru no. 9749/82,
Series A Nr. 136-C; AİHK‘nun 03 Aralık 1986 tarihli,
Angelini . /. İsveç
davasındaki
kararı (Ateizm), Başvuru no. 10491/83, DR 51, s. 41; AİHM’nin 11 Ekim 1991 ta-
rihli
Hazar, Hazar ve Açık . /. Türkiye
davasındaki kararı (Komunizm), Başvuru no.
16311/90, 16312/90, 16313/90, DR 72, s. 200. Agnosizm ve Laisizm ile ilgili olarak
bkz.
Uzun
, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Din Özgürlüğü, Yüksek Li-
sanz Tezi, Eylül 2006, s. 20.
6 AİHK’nun
Vereniging Rechtswinkles Utrecht . /. Hollanda
davasındaki kararı, Bş. no.
11308/84, DR 46, s. 200; AİHM’nin 21 Haziran 1988 tarihli,
Plattform « Ärzte für das
Leben » . /. Avusturya
davasındaki kararı, Başvuru no. 10126/82, Seri A 139.