93 / 537
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü
92
ve inancın dışa vurumu niteliğinde olan eylemleri,
inancı ifade eden
ve
inanç saikli
(etkili) eylemler olarak ikiye ayırmıştır.
15
Sözleşme or-
ganları başvuru konusu edilen eylemlerin açığa vurma olup olmadı-
ğını belirlemek amacıyla, bu eylemlerin bir din veya inancın zorun-
lu ifadeleri olup olmadığı ve bu eylemler ile din ve inancın samimi
biçimde dışavurulup vurulmadığı gibi iki temel ölçüt geliştirmiş ve
önlerine gelen vakalarda ilgililerin talepleri ile kanaatleri arasında
zorunluluk ve samimiyet ilişkisini tesbit etmeye çalışarak buna göre
karar vermişlerdir.
16
Özellikle
Yanaşık . /. Türkiye
17
davasında Komisyon, inancı açığa
vurma oldu-ğu öne sürülen eylemlerin
inançların zorunlu ifadesi
ve
genel kabul gören biçimiyle
din ya da kanaatin uygulama görünümlerini
oluşturan ibadet ve dindarlık eylemleri
gibi kişisel inançla yakından ilintili
eylemler olup olmadıklarını sorgulamıştır. Sözkonusu davada askeri
öğrenci olan başvurucu, amaç ve programı dinsel kuralların üstünlü-
ğünü sağlamak olan köktendinci İslamcı bir harekete katılıp, bu hare-
ketin yayınlarını okuduğu ve ideolojik nitelikli toplantılara katıldığı
için üst üste disiplin cezaları almış ve sonuçta Harp Okulu’ndan uzak-
laştırılmıştır. Komisyon, başvurucunun verilen ceza ile Sözleşme’nin
9. maddesinin ihlal edildiğine ilişkin iddiasını yerinde bulmamış ve
askeri bir okula kaydolan öğrencinin kendi rızasıyla askeri kurallara
tabi olduğunu, askeri disiplinin niteliği gereği, silahlı kuvvetler men-
suplarına, sivillere dayatılamayacak olan bazı sınırlamaların getirile-
bile-ceğini belirtmiştir. Kararda ayrıca disiplin kurallarının askeri öğ-
rencilerin ibadetlerini yerine getirme özgürlüklerini tamamen ortadan
kaldırmaması, başka bir deyişle hakkın özüne dokunmaması gerektiği
de vurgulanmıştır. Mahkeme askeri öğrencilerin ibadetlerini askeri
15 AİHK’nun 03 Mayıs 1993 tarihli
Karaduman/Türkiye
davasındaki kararı, Başvuru
no. 16278/90 03. 05. 1993, D. R. 74, s. 93. Burada Mahkeme üniversiteden mezun
olan bir kadın öğrencinin, mezuniyet belgesine başı açık olan bir fotoğraf yapıştı-
rılması mecburiyeti nedeniyle başörtüsüz fotoğraf çekilmesini reddetmesini, dini
inanç saikli olsa da bunun inancın tezahürü sayılamayacağını, diplomaya yapış-
tırılan fotoğrafın amacının dini inançları izhar etmek değil, kişinin teşhis edilmesi
amaçlı olduğunu belirterek, üniversitenin bu uygulamasının 9. maddeyi ihlal et-
mediğine karar vermiştir.
16 Bkz.
Fatma Benli
, Düşünce, Vicdan ve Din Hürriyetinin İHAS Bağlamında De-
ğerlendirilmesi, Birikim-ler (I), İstanbul 2003, s. 70-72.
17 AİHK’nun 6 Ocak 1993 tarihli,
Yanaşık . /. Türkiye
davasındaki kararı, Başvuru no.
14524/89, DR. 74, s. 14.