89 / 537
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü
88
ilkelerini, uygulamalarını ve idarenin ne şekilde inancın tezahürünü
engellediğini ispat edemediği belirtilerek, delil yetersizliğinden red
edilmiştir.
7
I. 2. Hak Kullanıcısı
AİHS‘nin 9. maddesinde hak subjesi
“herkes“
olarak ifade edilmiş
ve hukuki şahıslardan açıkça sözedilmemiştir. Sözleşmenin inşa aşa-
masında din ve vicdan özgürlüğünün hukuki şahıslar tarafından kul-
lanılması durumu belirtilmemişse de,
8
bunu sözleşmenin yaratıcıları-
nın tüzel kişilerin böylesi bir hakkın tarafı olmadıklarına dair bilinçli
bir tercih yaptıkları şeklinde yorumlamak doğru olmaz. Zira gerçek
kişilerin yanında tüzel kişilerin de inanç özgürlüğünün öznesi olduğu
iddiası, gerek Sözleşmenin bireysel başvuru hakkını düzenleyen hük-
mü ile gerekse de İnsan Hakları Mahkemesi‘nin içtihatları aracılığıyla
kolayca kanıtlanabilir.
AİHS‘nin 34. maddesi gerçek kişilerin yanında, hükümet dışı her
kuruluş veya kişi gruplarının da bireysel başvuru hakkından yarar-
lanmasını öngörür. Bunun yanısıra AİHM birçok kararında 9. madde-
de öngörülen hükmün dinsel grupları ve örgütlenmeleri de kapsadı-
ğını belirtmiştir. Örneğin Fransa‘ya karşı yürütülen
Cha‘ara Shalom ve
Tsedek
9
davasında Musevi inancına sahip bir grup tarafından kurulan
dernek, dini rituellere uygun olarak kesim yapma talebinin Fransız
hükümeti tarafından red edilmesini din özgürlüğünün ihlali olarak
değerlendirmiş ve bu yönde karar verilmesi istemiyle AİHM’ne baş-
vurmuştur. Mahkeme, derneğin şikayetçi sıfatıyla yönelttiği talebini,
9. maddenin kapsamı içerisinde değerlendirmiş, ancak davalı Fransa
Hükümeti’nin ileri sürdüğü, derneğin bulunduğu bölgede yeteri oran-
7 AİHK’nun 04 Ekim 1977 tarihli
, X. . /. Birlesik Krallık
davasındaki kararı, Başvuru
no. 7291/75, D. R. 11, s. 55-57; AİHK’nun 01 Nisan 1970 tarihli,
X. . /. Federal Al-
manya Cumhuriyeti
davasındaki kararı, Başvuru no. 4445/70. Ayrıca bkz.
Uzun
,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Din Özgürlüğü, Yüksek Lisanz Tezi,
Eylül 2006, s. 22.
8 Bkz.
Blum
, Gedanken-, Gewissens- und Religionsfreiheit nach Art. 9 der Euro-
päischen Menschenrechts-konvention (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 9.
Maddesi Kapsamında Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü), S. 51;
Borowski
, Glau-
bens- und Gewissensfreiheit des Grundgesetzes (Anayasa’daki İnanç ve Vicdan
Özgürlüğü), Kiel 2004, S. 148.
9 AİHM’nin 27. 06. 2000 tarihli,
Cha’ara Shalom ve Tsedek . /. Fransa
davasındaki
kararı, Başvuru no. 27417/95, Hükümler ve Kararlar Raporları 2000 VII, par. 72.