98 / 537
TBB Dergisi 2012 (101)
Şennur AĞIRBAŞLI
97
gerekleri arasında adil bir denge oluşturmak için yapılır. AİHM, ge-
reklilik kavramını, yapılan müdahalenin
acil ya da zorunlu bir sosyal
ihtiyaçtan
doğup doğmadığı ve bu müdahalenin ulaşılmaya çalışılan
meşru amaçla
orantılı
olup olmadığı açısından incelemektedir.
29
Söz-
leşmenin önsözünde de yer alan bu ilke, özellikle 9., 10. ve 11. madde-
de öngörülen hak ve özgürlükleri sınırlayan devlet uygulamalarının
Sözleşmeye uygun olup olmadığının denetlenmesinde uygulanan
bir kriterdir. Mahkeme bu kavramı hoşgörü, açık fikirlilik ve çoğul-
culuk olarak yorumlar ve demokrasilerde kişisel çıkarların, gerekti-
ğinde grubun çıkarlarına tabi olabileceğini belirterek, bunun her za-
man çoğunluğun görüşlerinin üstün olduğu anlamına gelmediğini,
azınlık mensuplarına adil muamele yapılmasının zorunluluğunu ve
çoğunluk pozisyonunun kötüye kullanılmasını engelleyen bir den-
genin kurulması gerektiğini vurgular.
30
Mahkemeye göre çoğulculuk
ve demokrasi, aynı zamanda, demokratik bir toplumun ideallerini
ve değerlerini muhafaza etmek ve geliştirmek amacıyla bireyler veya
gruplar arasında çeşitli tavizler verilmesini beraberinde getiren bir
diyalog ve uzlaşma ruhuna dayanmalıdır.
31
Ancak Mahkeme, Avru-
pa Konseyi’ne üye olan bütün üye devletlerde geçerli olabilecek or-
tak bir din anlayışı belirlemenin mümkün olmadığını, bu konu üze-
rindeki görüşlerin büyük değişkenlik gösterebileceğini,
32
bu nedenle
din-devlet ilişkilerine dair bir tartışmanın varlığı durumunda ulusal
karar verme organlarının rolüne özel önem verilmesi gerektiğinin de
altını çizmektedir.
33
29 AİHM’nin 27 Kasım 1992 tarihli,
Olsson . /. İsveç
davasındaki kararı, Başvuru no.
74/1991/326/398, Serie A/250.
30 AİHM’nin 10 Kasım 2005 tarihli,
Leyla Şahin . /. Türkiye
davasındaki kararı, Baş-
vuru no. 44774/98, Hükümler ve Kararlar Raporları 2005-XI, par. 108, Ayrıca bkz.
AİHM’nin 13 Ağustos 1981 tarihli,
Young, James ve Webster . /. İngiltere
davasındaki
kararı, Başvuru no. 43672/98, Seri A 44, par. 63; AİHM’nin
Chassagnou ve Diğerleri
– Fransa
davasındaki kararı, Başvuru no. 25088/94, 28331/95, 28443/95, Hüküm-
ler ve Kararlar Raporları 1999-III.
31 AİHM’nin 30 Ocak 1998 tarihli,
Türkiye Birleşik Komünist Partisi ve Diğerleri
. /. Tür-
kiye
davasındaki kararı, Başvuru no. 133/1996 ve 752/951, Hükümler ve Kararlar
Raporları 1998-I; AİHM’nin 13 Şubat 2003 tarihli,
Refah Partisi ve Diğerleri . /. Tür-
kiye
davasındaki kararı, Başvuru no. 41340/98, 41342/98, 41343/98 ve 41344/98,
32 AİHM’nin 20 Eylül 1994 tarihli,
Otto-Preminger-Institut . /. Avusturya
davasın-
daki kararı, Başvuru no. 13470/87, Seri A, 295-A, par. 50.
33 AİHM’nin 10 Kasım 2005 tarihli,
Leyla Şahin . /. Türkiye
davasındaki kararı,
Başvuru no. 44774/98, Hükümler ve Kararlar Raporları 2005-XI, par. 109.