97 / 537
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü
96
olmak
ve
yasalar uyarınca
ifadelerinin
şeklen
değil
öz
itibarıyla algılan-
ması ve geniş yorumlanması gerektiğini belirtmektedirler. Mahkeme
bu konuyla ilgili içtihatlarında
hukuk/yasa
kavramın daha alt düzey-
deki kararnameleri,
24
parlamento tarafından görevlendirilen bağımsız
kurulların getirdiği düzenlemeleri
25
ve son olarak yazılı veya yazılı ol-
mayan hukukun yanında yerel mahkeme içtihatlarını da kapsadığını
vurgulamaktadır.
26
Bunun yanısıra sözkonusu hukuki düzenlemenin
erişilebilir ve öngörülebilir olması, dolayısıyla kişilerin yapacakları ey-
lemin beraberinde getireceği sonuçları bilmelerini sağlıyacak nitelikte
olması gerekir.
27
II. 1. b. Sınırlamanın meşru amaçlara dayanması
9. maddenin ikinci fıkrasına göre din, vicdan ve inancını açıklama
özgürlüğü ancak meşru bir amaca dayalı olarak sınırlanabilir. Meş-
ru amaçtan kasıt, korunan hukuki yarardır. Hükme göre sınırlamayı
öngören aracın meşruluğu burada sayılan amaçların varlığı halinde
mümkündür. Bunlar sırasıyla kamu güvenliği ve düzeninin, genel
sağlık ve ahlakın, ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korun-
masıdır. Bu sayılanların dışında başka bir nedene dayalı sınırlama,
Sözleşme anlamında meşru ve haklı bir amaca dayalı sınırlama olarak
kabul edilmeyecektir.
28
II. 1. c. Sınırlamanın, demokratik bir toplumda gerekli olması
Hakların sınırlandırılmasının sınırını çizen en önemli kriterler-
den birisi de gereklilik, başka bir deyişle demokratik toplumda ge-
reklilik kriteridir. Gereklilik testi, Mahkeme tarafından, kamu yara-
rının oluşturduğu talepler ile bireyin temel haklarının korunmasının
24 AİHM’nin 18 Haziran 1971 tarihli,
De Wilde, Ooms ve Versyp . /. Belçika
davasındaki
kararı, Başvuru no. 2832/66, 2835/66 ve 2899/66, Serie A Nr. 15.
25 AİHM’nin 25 Mart 1985 tarihli,
Bartold . /. Almanya
davasındaki kararı, Başvuru
no. 8734/79, Serie A, Nr. 90.
26 AİHM’nin 26 Kasım 1991 tarihli
Observer ve Guardian . /. İngiltere
davasındaki ka-
rarı, Başvuru no. 13585/88, Serie A/216; AİHM’nin 26 Nisan 1979 tarihli,
Sunday
Times . /. Birleşik Krallık
davasındaki kararı, Başvuru no. 6538/74, Serie A/217.
27 AİHM’nin 7 Şubat 2004 tarihli,
Gorzelik ve Diğerleri . /. Polonya
davasındaki
kararı, Başvuru no. 44158/ 98. Kararın ingilizce tammetni için bkz.
http://www.menschenrechte. ac. at/orig/04_1/Gorzelik_PL. pdf.
28 Bkz.
Zeynep O. Usal
, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 9. Madde: Düşünce-Vicdan
ve Din Özgürlüğü, S. 6.