96 / 537
TBB Dergisi 2012 (101)
Şennur AĞIRBAŞLI
95
lep etme haklarına saygı göstermesi gerektiği hükmü de desteklemek-
tedir. Bunun yanısıra üye devletlerin belli bir din veya mezhebin tek
taraflı eğitimi şeklinde olmamak kaydıyla, dinler ve ahlakî öğretiler
hakkında genel kültür bilgisi veren dersleri müfredata koymaları din
ve vicdan özgürlüğüne aykırılık teşkil etmez. Ancak kamu okullarında
verilen, bir dinin ibadet şekillerinin uygulatılması tarzındaki dersler,
genel bilgi verme niteliğinde sayılamayacağından, din ve vicdan öz-
gürlüğünü ihlal ederler.
23
II. Din Özgürlüğü’nün Sınırları
II. 1. Genel Sınırlama Nedenleri
AİHS 9. maddesinin 2. fıkrası, din veya inancı açıklama özgürlü-
ğünün ancak, kamu güvenliği ve düzeninin, genel sağlığın veya ahla-
kın, ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla,
demokratik bir toplumun gereklerine aykırı olmayacak tedbirlerle ve
sadece yasa ile sınırlanabileceğini, başka bir deyişle bu özgürlüğün
meşru olarak nasıl kısıtlanabileceğini düzenler. Buna göre din ve vic-
dan özgürlüğüne müdahale ancak, müdahalenin, yasa tarafından ön-
görüldüğü, fıkrada belirtilmiş olan meşru amaçlardan birine dayan-
dığı, demokratik bir toplumda gerekli olduğu ve ayrımcı bir şekilde
uygulanmadığı durumlarda mümkündür. Bu koşulların her biri mut-
laktır; sınırlama şartlarından birinin yok olması, müdahalenin sözleş-
meyi ihlal etmesi sonucunu doğurur.
II. 1. a. Yasa ile öngörülme
Sözleşme organları, hakkı sınırlamaya yönelik tedbirin, hukuk
devleti anlayışının gereği olarak, iç hukukta yasayla öngörülmüş ol-
masının üzerinde özellikle durmakta ve buradaki
yasayla öngörülmüş
23 Bkz.
Murdoch
, Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü, Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nin 9. maddesinin uygulanmasına dair klavuz kitap, İnsan hakları
el kitapları Sayı 9, Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Hukuk İşleri Genel Mü-
dürlüğü, Belçika 2007, S. 16-18. Ayrıca bkz. AİHM’nin 9 Ekim 2007 tarihli
Ha-
san ve Eylem Zengin . /. Türkiye
kararı, Başvuru no. 1448/04; AİHM’nin 26 Ekim
2000 tarihli
Hasan and Chaush . /. Bulgaristan
davasındaki kararı, Başvuru no.
30985/96, ECHR 2000-XI; AİHM’nin 26 Ocak 1999 tarihli
Serif . /. Yunanistan
davasındaki kararı, Başvuru no. 38178/97, § 51, Hükümler ve Kararlar Rapor-
ları 1999
‑
IX.