95 / 537
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü
94
güvence, devletin bireyleri dinî-vicdanî inançları veya kanaatleri ne-
deniyle herhangi bir şekilde kınamasını, hak mahrumiyetine ve ayrım-
cı muameleye maruz bırakmasını ve inancını değiştirmek için onla-
ra baskı yapmasını yasaklar. Prensip olarak din ve vicdan özgürlüğü
devletin bir dini benimsemesi veya resmîleştirmesi ile bağdaşmaz ise
de, gerek Avrupa İnsan Hakları Komisyonu‘nun gerekse de Avrupa
İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihatla-rında, zorunlu katılma isten-
memesi veya isteyerek ayrılmanın mümkün olması durumlarında bir
devlet dini
‘nin varlığı Sözleşme’ye uygun addedilmektedir. Sözleşme
Organlarınca Sözleşme’ye aykırılık oluşturan husus, Konsey üyesi
herhangi bir ülkede devlet kilisesinin var olması değil, böyle bir kilise-
ye aidiyet zorunluluğudur.
Mahkeme bu yöndeki görüşünü diğer kararlarının yanısıra
Bus-
carini ve Diğerleri . /. San Marino
davasında,
zorunlu katılma istenmediği
takdirde devlet dininin varlığı 9. maddeye aykırı düşmemektedir
, şeklinde
ifade etmektedir.
21
Ayrıca
Darby . /. İsveç
davasında da Mahkeme, İs-
veç Lutheran kilisesine üye olmayan ve İsveç vergi kanunları gereğin-
ce kilise vergisi ödemek zorunda kalan başvurucunun şikayetini, 9.
madde kapsamında değerlendirmiş ve davalı Devlet‘in, Kilise men-
subu olmayan kişileri dinsel faaliyetlerin finansmanına katılmaktan
muaf tutma sorumluluğunu yerine getirmeyerek, bu kişilerin farklı
dini inançlarına ya da inançsızlıklarına saygı göstermediği ve dolayı-
sıyla Sözleşme’yi ihlal ettiği kanaatine varmıştır.
22
Devlet dini ile ilgili yukarıda belirtilen bakış açısı, zorunlu din bil-
gisi dersi bakımından da geçerlidir. Devlet okullarında din eğitim ve
öğretimi, ancak isteğe bağlı olarak yapılması halinde, başka bir deyişle
muaf tutulma imkânının tanınması şartıyla 9. maddede öngörülen din
ve vicdan özgürlü-ğüyle bağdaşabilir. Bu tespiti Sözleşme’nin 1 Nolu
Ek Protokolü’nün 2. maddesinde yer alan, devletin ebeveynlerin eği-
tim ve öğretimin kendi dinî ve felsefî inançlarına göre yapılmasını ta-
21 AİHM’nin 18 Şubat 1999 tarihli,
Buscarini ve Diğerleri . /. San Marino
davasındaki
kararı, Başvuru no. 24645/94. İngilizce metin için bkz.
http://www.menschen-
rechte. ac. at/orig/99_2/Buscarini. pdf.
22 AİHM’nin 23 Ekim 1990 tarihli,
Darby . /. İsveç
davasındaki kararı, Başvuru no.
11581/85, Serie A 187, p. 30-32. Ayrıca bkz.
Gölcüklü/Gözübüyük
, Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, İstanbul 2011, s. 346-348.