169 / 473
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı’nda Yer Alan İkamet İzni Türleri İle ...
168
lenmiştir. Türk vatandaşlığının düzenlendiği hüküm, Anayasa’nın
“Temel Hak ve Ödevler”
başlığını taşıyan İkinci Kısım Dördüncü
Bölümü’nde yer almaktadır. Anayasa’nın bu hükmü, uluslararası
düzenlemelerde yer alan
“herkesin vatandaşlık edinmeye hakkı olduğu”
65
şeklinde yorumlanmaya kanımızca elverişli değildir. Bununla birlik-
te,
“Türk vatandaşlığı”
başlığını taşıyan bu hüküm, temel haklar ara-
sında yer almaktadır.
66
Bu durumda, Anayasanın 16. maddesinde-
ki
“temel hak ve hürriyetlerin kanunla sınırlanacağına”
ilişkin kuralın,
vatandaşlık edinme hakkı bakımından da geçerli olduğu sonucuna
ulaşmak yanlış olmayacaktır.
Kanımızca, TVK Yönetmeliği m. 71/1-ç hükmü, Anayasa’nın 16.
maddesinde yer alan
“kanunla sınırlama”
ilkesine aykırıdır. Çünkü Yö-
netmeliğin bu hükmü, her ne kadar TVK’na dayanıyorsa da,
“kanunun
uygulama esaslarını belirleme adına esasen hakkın özüne sınırlama getiren
bir kural”
67
niteliğindedir.
65 Vatandaşlık edinme, uluslararası belgelerde de temel haklar arasında sayılmıştır:
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi m. 15/1 (Bildiri için bkz. Rona Aybay, Açıklamalı
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, Ankara 2006, Türkiye Barolar Birliği Yayınları,
Yayın No:113, s. 3 vd) ve Medenî ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme
(4. 6. 2003 tarih ve 4868 SK, RG, 18. 6. 2003, 25142), m. 24/3; Birleşmiş Milletler
Çocuk Hakları Bildirgesi
(http://www.unicef. org, 17. 5. 2012), (İlke 3); Birleş-
miş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (Türkiye Sözleşmeyi 14. 10. 1990 tarihinde
imzalamış ve 9. 12. 1994tarihinde ihtirazî kayıtla onaylamıştır. 4058 sayılı Onay
Kanunu için bkz. RG. 11. 12. 1994, 22138), (m. 7). Diğer uluslararası düzenlemeler
için bkz. Rona Aybay,
“İnsan Hakları Açısından Vatandaşlık”
,
Cogito Dergisi
, İnsan
Hakları Özel Sayısı, İstanbul 2000, Yapı Kredi Yayınları, s. 185-186, (İnsan Hak-
ları). Uluslararası belgelerde bir uyrukluk hakkı sahibi olmanın tanınmış olma-
sının
“gerçekçi”
olmadığı; bir
“dilek”
bildirmekten öteye geçmediği hakkında bkz.
Aybay, (İnsan Hakları), s. 184. Yazara göre,
“uyrukluk sahibi olma hakkının devlet-
lere karşı ileri sürülebilecek bir hak olması için, devletlerin uyrukluk kazanmak isteğiyle
kendilerine yapılan başvuruları kabul etmek ve olumlu sonuçlandırmak konusunda bir
yükümlülük altında olması gerekirdi. Oysa, uluslararası hukukun günümüzdeki durumu,
hiçbir devlete, kişilere kendi uyrukluğunu verme yükümlülüğü getirecek düzeyde değildir.
Başka bir deyişle, kişinin bir devletin uyrukluğunu elde etme hakkının fiilen sonuç doğu-
rabilmesi, o devletin yasalarının ve uygulamasının olanak vermesine bağlıdır ve devletler
bu konudaki yasalarını ve uygulamalarını düzenlerken “kapılarını” az ya da çok ölçüde
kapalı tutmaktadırlar. Günümüzde hiçbir devlet, isteyen ya da başvuran herkese uyrukluk
verecek kadar “liberal” değildir”
.
66 “Türk hukukunun geleneksel kuralları “vatandaşlığın”
bir anayasal temel hak
ola-
rak kabulünü gerektirmektedir”: Aybay, (İnsan Hakları), s. 186.
67 Fügen Sargın,
“Türkiye’de Öğrenim Gören Yabancı Öğrencilerin Türkiye’ye Giriş,
Türkiye’de İkamet Etme ve Çalışma Hakları”
,
MHB
, Yılmaz Altuğ’a Armağan, 1997-
1998, Yıl:17-18, S. 1-2, s. 353.