TBB Dergisi 103. Sayı

Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması

102

ayrıntısıyla yayınlanır. Kongre’nin denetleme yetkisi, üzerinde önem-

le durulması gereken bir başka yetkidir. Kongre’nin bu denetimi, ge-

reksiz harcamaları ve yolsuzlukları engeller, hukuk devleti ilkesinin

gerçekleşmesini sağlar. Yukarıda başkanın sorumluluğu başlığı altın-

da impeachment üzerinde durulduğu için, burada sadece denetleme

görevinin gücünün, yetkililerin görevden ayrılmasına, devlet politi-

kalarının değişmesine, yürütme organı üzerinde yasal kontroller geti-

rilmesine kadar ulaştığını söyleyebiliriz. Denetleme yetkisi, başkanlık

makamının izlenmesinde ve kamu politikalarının kontrolünde temel

bir fren işlevi görmektedir. Anayasa değişikliği sürecinde de Kongre

önemli bir işleve sahiptir. Bir anayasa değişikliğinin gerçekleşebilme-

si için, değişikliğin federe devletlere sunulmasından önce, Kongre’nin

her iki kanadının da 2/3 çoğunluk ile değişikliğe karar vermesi gerek-

mektedir.

Bu başlık altında ABD’de zaman zaman uygulanmış olan ve ya-

sama organının yürütmeye ilişkin bazı işlemleri veto etmesi şeklinde

karşımıza çıkan yasama vetosundan da (legislative veto) bahsetmemiz

gerekir. Bu veto ile başkanlık işlemleri ve yürütmeye bağlı bakanlık-

ların kural düzenlemelerine ilişkin işlemleri yasama organı tarafın-

dan veto edilmektedir. Özellikle 1932-1935 yılları arasında Kongre

yasama vetosunu sıklıkla ve bir anlamda bürokrasiyi denetleme aracı

olarak kullanmıştır.

Bu veto uygulamada doğmuş, Federal Yüksek

Mahkeme’nin kararlarına yansımış (Chadha davası, 1983) ve bir an-

lamda güçler ayrımındaki siyasal dengeyi korumak için kullanılmıştır.

B. AZERBAYCAN’DA YASAMA ORGANININ YETKİLERİ

125 üyeli yasama organı 5 yıllık bir süre için seçilir (m.82–84). Mec-

lis, 83 üyesinin milletvekilliği onaylanmadan yetkilerini kullanamaz

(m. 87). Bu onaylama işlemi Anayasa Mahkemesi tarafından yapılır.

Azerbaycan Anayasası’na göre yasa teklif etme yetkisi Meclis üye-

leri, Cumhurbaşkanı, Âli Mahkeme, Azerbaycan Cumhuriyeti Savcı-

lığı ve Nahçivan Özerk Bölge’si Yüksek Meclisi’ne aittir (m.96). Âli

Mahkeme’ye ve Cumhuriyet Savcılığı’na yasa teklif edebilme yetkisi-

nin verilmiş olması, hukuk sistemindeki eksik ve yanlışların kapatıl-

Ekrem Serim, “Amerika’daki Başkanlık Sistemi”,

Ankara Barosu Dergis

i, Yıl;1983,

S. 3-4, s. 38-39.