TBB Dergisi 103. Sayı

Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması

2. Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın Yürütmeye İlişkin Yetkileri

Cumhurbaşkanının yetkileri Azerbaycan Anayasası’nın 109. mad-

desinde sayılmıştır. Bu yetkiler çalışmanın bu bölümünde teker teker

sayılmayacak olsa da, genel bir değerlendirme ile Anayasa’da cum-

hurbaşkanına tanınan bu yetkiler göz önüne alındığında, yürütme-

nin başı olan cumhurbaşkanının çok geniş yetkilere sahip olduğunu

söyleyebiliriz. Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen başbakan adayı

Meclise sunulur ve Meclis bu adayı onaylar. Eğer Meclis üç kez be-

lirlenen adaya onay vermez ise, cumhurbaşkanı Meclis’in onayı ol-

maksızın başbakanı atayabilecektir (m.118). Başbakan adayının, aynı

kişi mi yoksa farklı kişiler mi olması gerektiği konusunda bir açıklama

yoktur. Yetkinin amacı dikkate alınarak, aynı adayın Meclis’e sunula-

bileceği düşünülebilir.

Bakanlar kurulu cumhurbaşkanı tarafından göreve atanır; bakan-

lar kurulu cumhurbaşkanına tabidir ve ona karşı sorumludur. 116.

maddeye göre, yeni seçilen cumhurbaşkanı görevini aldığı ve yetkile-

rini kullanmaya başladığı günden itibaren, bakanlar kurulu cumhur-

başkanına istifasını sunmalıdır. Bu maddede istifanın hangi süre içe-

risinde yapılması gerektiği ise belirtilmemiştir. Seferberlik ilan etmek,

olağanüstü hal ilan etmek ve Meclis’in onayına sunmak cumhurbaşka-

nının yetkileri arasında sayılmıştır.

Bu başlık altında sisteme bir Başbakanın da eklendiğini göz önü-

ne aldığımızda, çalışmanın ilerleyen bölümünde referans almak üze-

re genel anlamda hükümet sistemleri üzerindeki ayrım üzerinde ve

özellikle de yarı başkanlık ve başkancı parlamenter sistem üzerinde

durmamız gerekmektedir. Bu sınıflandırmalar içerisinde en çok tartı-

şılan ve dikkati çeken örnek Shugart ve Carey’in yaptıkları ayrımdır.

Shugart ve Carey hükümet sistemlerini belirlemek için beşli bir ayrım

önermektedir.

a- Başkancı parlamenter sistem,

b- Başkanlı parlamenter sistem.

Ayrıntılı bilgi için bkz., Matthew Soberg Shugart - John M. Carey,

Presidents and

Assemblies

(Constitutional Design And Electoral Dynamics)

, Cambridge University

Press, Cambridge 1992, s. 18-28; Matthew Soberg Shugart, “Of Presidents and

Parliaments”

, East European Constitutional Rewiew, Vol: 2, No:1

, 1993, s. 30.