116 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Mehmet NAR
115
sel hükümlere yer verilmektedir. Bunlardan en önemlisi Fransız Ti-
caret Kanunu’ndan alınan 1850 tarihli Kanunnamei Ticaret olup söz
konusu kanunun 40-52. maddeleri tahkime ait hükümler içermekte-
dir. Yine 1861 tarihli ticaret usulü muhakemesine ait düzenlemede de
tahkimden bahsedilmektedir. Öte yandan 1864 tarihli Ticaret-i Bahri-
ye Kanununun 176. maddesinde deniz ve sigorta mukavelelerinden
doğacak uyuşmazlıkların hakem marifetiyle çözümlenmesi kabul
edilmiştir. İlk medeni kanun olan Mecelle ile 1879 tarihli Usulü Mu-
hakematı Hukukiye yani yargılama usul hukukunda da tahkime iliş-
kin hükümler yer almaktadır. Bununla birlikte bir hukuki müessese
olarak tahkime ilişkin toplu düzenlemelerin 1927 tarih ve 1086 sayılı
hukuk usulü muhakemeleri Kanununun sekizinci babında
“tahkim”
başlıklı 516-536. maddeleri arasında yer verildiği görülmektedir (Ka-
rataş ve Ertekin, 1997: 27).
Uluslararası tahkim mekanizmasının modern köklerini devletler
arasında ortaya çıkan hukuki uyuşmazlıkların çözümlenebilmesi için
tahkim komisyonlarının kurulduğu ABD ve Birleşik Krallık arasında-
ki Jay Antlaşması’nda
(Jay Treaty-1784)
görmek mümkündür. Ayrıca
1899 ve 1907 tarihli Lahey Barış Konferansı’nda da sulh amaçlı tahkim
mevzuatına yer verildiği görülmüş, bugün itibariyle tahkim hukuku
uluslararası teamül hukukunun bir parçası halini almıştır (Martin,
2003: 31). Günümüzde sosyal ve ekonomik küreselleşmeye tepki ola-
rak sürekli gelişen ve benzeri görülmemiş bir hızda büyüyen, küre-
sel hukukun bir parçası olarak ortaya çıkan uluslararası ticari tahkim
mekanizması, dünya ticari ilişkilerindeki artışa paralel olarak uyuş-
mazlıkların yerel yargı organları yerine tahkim adı verilen hakem ku-
rallarında çözümünü hedeflemekte, küreselleşmenin hızına paralel so-
runların da kısa vadede giderilmesi amaçlanmaktadır (Schill, 2009: 1).
Gerek iç mevzuatımızda gerekse uluslararası alanda kabul gören
tahkim mekanizmasının genellikle ticari uyuşmazlıklara uygulandığı
görülmekle birlikte spor, aile, miras hukuku, sınai ve fikri mülkiyet
hakları, vergi hukuku vs. pek çok alanda da tatbiki mümkün olmak-
tadır. Bu noktada devletlerin iç hukuk sistemlerinde yer alan tahkim
mevzuatının uluslararası tahkim mevzuatına uyarlanabilmesi mesele-
si öne çıkmakta, bu amaçla ülkeler arasında ikili ya da çok taraflı mil-
letlerarası sözleşme ve anlaşmalarla tahkim mevzuatının uluslararası
hukuki alt yapısı tesis edilmeye çalışılmaktadır.