217 / 465
Mükellef Hakkı Olarak Mücbir Sebepler ve Sonuçları
216
zel kişiler tarafından iddia edilip, kanıtlanması gereği yoktur. Çünkü
yıkım bütün sonuçları itibariyle zaten bilinmektedir. Ancak, burada
sadece bu yıkımdan mükellefin veya vergi sorumlusunun ne boyut-
ta etkilendiğinin kanıtlanmasında mükellefe veya vergi sorumlusuna
görev düşebilir.
VUK’un 15’inci maddesi uyarınca, Maliye Bakanlığı, mücbir se-
bep sayılan haller nedeniyle; bölge, il, ilçe, mahal veya afete maruz
kalanlar itibariyle mücbir sebep hali ilan etmeye ve bu sürede vergi
ödevlerinden yerine getirilemeyecek olanları tespit etmeye yetkilidir.
Mücbir sebepler, VUK’un 13’üncü maddesinde, vergi ödevlerin-
den herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır
kaza, ağır hastalık ve tutukluluk hali; yangın, yer sarsıntısı ve su bas-
ması gibi afetler; kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybu-
betler; sahibinin iradesi dışındaki nedenlerle defter ve vesikalarının
elden çıkması olarak belirlenmiştir. Yasanın 15’inci maddesinin birinci
fıkrasında, mücbir sebeplerden herhangi birinin bulunması halinde
bu sebep ortadan kalkıncaya kadar sürelerin işlemeyeceği; bu takdir-
de tarh zamanaşımının işlemeyen süreler kadar uzayacağı, ikinci fık-
rasında ise bu hükmün uygulanabilmesi için mücbir sebebin malum
olması veya ilgililer tarafından ispat veya tevsik edilmesi gerektiği ku-
rala bağlanmıştır. VUK’un vergi ziyaını, mükellef veya sorumlunun
vergi ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik ye-
rine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi
yahut eksik tahakkuk ettirilmesi olarak tanımlayan 341’inci maddesi
ve mükellef veya sorumlu tarafından 341’inci maddede yazılı haller-
de yol açılan vergi kaybından dolayı vergi ziyaı cezası kesilmesini ön-
gören 344’üncü maddesinden sonra yer alan 373’üncü maddede; aynı
yasada yazılı zorlayıcı nedenlerin varlığı bilinir veya kanıtlanırsa ver-
gi cezası kesilmeyeceği düzenlenmiştir. Bütün bu düzenlemelerden;
bir vergi ödevinin zamanında yerine getirilmemesi veya eksik yerine
getirilmesine zorlayıcı bir nedenin varlığı yol açmış ve bu durum ka-
nıtlanmış olmak koşuluyla mükellef veya sorumlular adına ceza kesi-
lemeyeceği sonucu çıktığından, zorlayıcı nedenle, gereği gibi yerine
getirilmeyen vergi ödevi arasında nedensellik ilişkisi bulunmadıkça
zorlayıcı nedeninin varlığı, ceza kesilmesini önleyen bir durum olarak
kabul edilmemiştir.