213 / 465
Mükellef Hakkı Olarak Mücbir Sebepler ve Sonuçları
212
2.3. Mücbir Sebep Haline İlişkin Özellikli Durumlar
2. 3. Mücbir Sebep Halinden İdarenin Yararlanıp
Yararlanamayacağı
VUK’un 13’üncü maddesindeki mücbir sebep halleri esas itibariy-
le vergi mükellefi, vergi sorumlusu ve ceza muhatabına tanınmış bir
hukuki korunma yoludur. Bu korunma yoluyla mükellef, vergi sorum-
lusu ve ceza muhatabı güçlü olan devletten ceza almaktan kurtulur ve
VUK kapsamındaki bazı haklarını (dava açma, uzlaşma vb) süresel an-
lamda kanıtlanabilir ve VUK 13’üncü madde kapsamına giren maze-
retinin sona ermesinden itibaren daha makul sürede kullanma yetisini
kazanır. Çok sayıda Danıştay kararı VUK 13’üncü maddedeki düzen-
lemelerin mükellef ödevlerine yönelik olduğunu, mükelleflerin hakkı
konumundaki maddelere yönelik olarak VUK 13’üncü maddenin kul-
lanılamayacağını söylese de, bunun aksini savunan Danıştay kararla-
rı ile teorisyen görüşleri de vardır. Biz de, VUK’un 13’üncü madde-
“VUK’un 3/B maddesinde vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin mu-
amelelerin gerçek mahiyetinin esas olduğu; gerçek mahiyetin yemin hariç her türlü delil-
le ispatlanabileceği, iktisadi ticari ve teknik icaplara uymayan ve olayın özelliğine göre
normal ve mutad olmayan bir durumun iddia olunması halinde ispat külfetinin bunu
iddia eden tarafa ait olacağı; VUK’un 13/4’üncü maddesinde de sahibinin iradesi dışındaki
sebepler dolayısıyla defter ve vesikaların elinden çıkmış bulunması halinin mücbir sebep
sayılacağı hükme bağlanmıştır. Mükellefe defter belge isteme yazısı tebliğ edilmesine kar-
şın yükümlü tarafından 1994 ve 1995 yıllarına ait defter ve belgelerin incelemeye ibraz
edilmemesi üzerine katma değer vergisi indirimlerinin reddi suretiyle dava konusu cezalı
tarhiyatın yapıldığı, yükümlünün defter ve belgelerinin kendilerinde bulunmadığını ve en
son ... Ltd. Şti. nezdinde yapılan karşıt inceleme nedeniyle inceleme elemanına ibraz etti-
ğini beyan ettiği, davalı idarenin iç yazışmaları ve Mahkemenin ara kararına verdiği cevap
yazıları ile de bu hususun doğrulandığı, ancak söz konusu defter ve belgelerin inceleme
tamamlandıktan sonra yükümlüye iade edildiği iddia edilmiş ise de bu iddianın incelemeyi
yapan Gelirler Kontrolörünün sözlü beyanına dayandırıldığı, hukuken geçerli herhangi
bir tutanak ya da belge ile kanıtlanamadığı anlaşılmaktadır. Vergi Mahkemesince yüküm-
lünün evvelce ibraz ettiği defter ve belgelerin inceleme tamamlandıktan sonra kendilerine
iade edilmediği iddiasının idarenin aksi yöndeki beyanı karşısında mücbir sebep olarak
kabulüne olanak bulunmadığı yolunda hüküm tesis edilmiş ise de, gerek dosya içeriğinde
gerekse Dairemizin 17.5.2001 tarih ve 2001/1641 sayılı ara kararına cevaben gönderilen
belgeler arasında idarenin söz konusu defter ve belgelerin iade edildiği şeklindeki iddiasını
kanıtlayıcı herhangi bir bilgi ve belgenin bulunmaması, yalnızca inceleme elemanının tek
taraflı beyanının dayanak gösterilmiş olması, diğer bir anlatımla yukarıda anılan yasa
hükmü uyarınca ispat külfeti kendisine düşen idarenin iddiasını hukuken geçerli delillerle
kanıtlayamaması karşısında defter ve belgelerin iade edilmediği, dolayısıyla defter ve bel-
gelerin yükümlünün kendi iradesi dışında elinden çıkmış bulunduğu hususlarının kabulü
ile olayda mücbir sebep halinin mevcut olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.”