239 / 465
Merkezi ve Yerel Düzeyde Meclisin Yürütme Organını Denetim Yolları Üzerine ...
238
seçeceği iki üye ile, malî hizmetler birim amiri ve belediye başkanının
diğer birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği bir üye olmak üzere
-belediye başkanı da dahil- beş kişiden oluşur. Belediye nüfusunun
100.000’den yüksek olduğu yerlerde encümenin toplam üye sayısı
yedidir. Arıkboğa’nın görüşüne göre nüfusu az yoğun olan yerlerde
encümen etkin ve verimli, az yoğun olan yerlerde ise pek verim alına-
mayan bir organdır
32
.
5393 sayılı Kanun yürürlüğe girmeden önce encümenin bir karar
organı mı yoksa bir yürütme organı mı olduğu konusunda ihtilaf vardı.
Hatta bugünkü kanının aksine eski bir kararında, anayasa mahkemesi,
encümeni ayrıksı yetkilerinden ötürü bir karar organı olarak tanımla-
mıştır
33
. Zira 1580 sayılı Belediye Kanunu encümene onu doğrudan ka-
rar organı olarak nitelendirilebilecek şekilde görevler yüklemekteydi.
Hatta bazı durumlarda encümen belediye meclisinin yerine geçerek
onun adına kararlar alabilmekteydi
34
. Yeni Kanun ise encümeni daha
ziyade meclisin verdiği kararları uygulayan bir yürütme kuruluna dö-
nüştürerek bu kanıyı bütünüyle değiştirdi denebilir. Gerçekten yeni
kanundaki hükümlere bakıldığında Kanun’un lafzından da anlaşılabi-
leceği gibi encümene daha ziyade bir icra vazifesi verilmiştir. Bu icra
vazifelerinden en önemlisi de Kanun’un 34. maddesinde sözü gecen
kamulaştırma
kararının alınması ve uygulanması
dır. Evet, burada bir ka-
rar alma yetkisi verilmiştir ama encümen bu yetkiyi kullanırken dahi
belediye meclisinin hazırlayıp onayladığı yıllık çalışma programına
dayanmak zorundadır. Kısacası encümene tanınan yetkinin dayanağı
yine seçilmiş üyelerin oluşturduğu meclisten çıkan bir karardır. Buna
32
İbid., s. 172
33
22.6.1988 tarihli Anayasa Mahkemesi kararı, Esas: 1987/18, Karar: 1988/23, R.G.
Sayı: 20001; Karar 3360 sayılı il özel idaresi kanunu ile 1580 sayılı belediye kanu-
nu döneminde verilmiştir. İl daimî encümeninin görevlerini sayarak gösteren İl
Özel İdaresi Kanunu (İUVKM.)›nun 144. maddesinin incelenmesinden bu kuru-
lun, bir görüşme, danışma, denetim, karar ve yürütme organı olduğu anlaşılır.
Bir bakıma, karma kurul niteliğindedir. Ancak,
karar organı olma niteliği
ağırlık
kazanmaktadır. Özellikle, yasaların doğrudan il daimî encümenince karara
bağlanmasını öngördüğü konularda aldığı kararların il genel meclisinin onayına
gerek göstermemesi ve il kamu tüzelkişiliğini bağlayıcı güç ve geçerlilikte olması,
il daimî encümeninin daha çok bir
karar organı olduğunu
vurgulamaktadır. Bu
durumda, il daimî encümeni, Anayasa’nın 127. maddesindeki anlatımla, “... ka-
nunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan...” il kamu tüzelkişi-
liğinin “karar organları”ndan biridir.
34
Bkz. 1580 sayılı Belediye Kanunu Madde 83 Ek fıkra: 05/03/1932 - 1929/1 md.