246 / 465
TÜRK MEDENÎ KANUNU’NUN 40’INCI MADDESİ
KAPSAMINDA CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİ VE
HUKUKÎ SONUÇLARI
TRANSSEXUALISM AND ITS LEGAL RESULTS
WITHIN THE SCOPE OF TURKISH CIVIL CODE ARTICLE 40
Gamze TURAN BAŞARA
*
Özet:
Türk hukukunda cinsiyet değişikliğine ilişkin düzenleme
ilk defa, 1988 yılında, Türk Kanunu Medenîsi’nin 29’ncu maddesine
eklenen bir fıkra ile yapılmıştır. Ancak söz konusu düzenleme, cinsi-
yet değişikliğinin şartları ve sonuçları bakımından oldukça yetersiz
olduğundan, birçok tartışmayı beraberinde getirmişti. Kanun koyu-
cu, konuya ilişkin tartışmaları göz önünde bulundurarak, 2002 yılında
yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu’nun 40’ıncı madde-
sinde cinsiyet değişikliğine ilişkin daha ayrıntılı bir düzenlemeye yer
vermiştir.
Türk Medenî Kanunu’nun 40/I’inci maddesine göre, cinsiyet de-
ğiştirmek isteyen kişi, ameliyat öncesinde mahkemeye başvurarak
cinsiyet değişikliğine izin verilmesini talep etmelidir. Bu iznin verile-
bilmesi için, izin talebiyle mahkemeye başvuran kişinin, onsekiz yaşı-
nı tamamlamış olması ve evli olmaması; ayrıca transseksüel yapıda
olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu ve
üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu bir eğitim
ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla
belgelemesi şartı öngörülmüştür. Mahkemeden alınan izne dayanı-
larak, amaç ve tıbbî yöntemlere uygun olarak bir cinsiyet değiştir-
me ameliyatının gerçekleştirildiğinin, resmi sağlık kurulu raporu ile
doğrulanması halinde mahkeme nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin
yapılmasına karar verir. Bu kararla birilikte cinsiyet değişikliği nüfus
siciline işlenir.
Cinsiyet değişikliğinin nüfus siciline yansıtılması halinde özellik-
le şahsın hukuku ve aile hukuku alanında bir takım hukukî sonuçlar
ortaya çıkacaktır. Bu çalışmanın kapsamında cinsiyet değişikliği için
kanunda öngörülmüş olan şartlar tek tek ele alındıktan sonra, cinsi-
yet değişikliğinin meydana getireceği sonuçlar incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Cinsiyet değişikliği, nüfus sicili, transseksü-
alite
1
*
Yrd. Doç. Dr., Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı.