TBB Dergisi 103. Sayı

TBB Dergisi 2012 (103)

Gamze TURAN BAŞARA

249

Cinsiyet değişikliğine ilişkin eski Medenî Kanun’da yer alan hü-

küm, önemli surette değişikliğe uğrayarak, 2002 yılında yürürlüğe gi-

ren 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde yeniden

düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre; “

Cinsiyetini değiştirmek is-

teyen kimse, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine

izin verilmesini isteyebilir. Ancak, iznin verilebilmesi için, istem sahibinin

onsekiz yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; ayrıca transseksüel

yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu

ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu bir eğitim ve

araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesi

şarttır. Verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet

değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğ-

rulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılma-

sına karar verilir.”

Hükümden anlaşıldığı üzere, kanun koyucu öğretideki eleştirileri

dikkate alarak, ilgili maddede cinsiyet değiştirme ameliyatının ön şart-

larının ve ameliyat sonrasında nüfus siciline bu değişikliğin işlenme-

sinin şartlarını ayrı ayrı düzenlemiştir. Yeni Medenî Kanun’un 40’ıncı

maddesinde yer alan düzenleme bu yönüyle Eski Medenî Kanun’un

29/II’nci maddesine göre çok daha ayrıntılı ve hukuksal açıdan çok

daha yeterlidir.

Türk Medenî Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde yapılan düzenle-

meyle birlikte, cinsiyet değişikliği

ameliyatının nüfus siciline işlene-

bilmesi için, iki aşamanın geçilmesi gerekir. Bunlardan ilki ameliyat

öncesi, ikincisi ameliyat sonrasıdır. Cinsiyet değişikliği ameliyatlarını

denetim altına almak, bu tür ameliyatların kişinin isteğine bağlı ola-

rak gelişigüzel, denetimsiz bir şekilde yapılmasını önlemek amacıyla,

ameliyat öncesinde mahkemeden izin alınması öngörülmüştür.

Kanun koyucunun, cinsiyet değişikliği ameliyatına izin için ge-

rekli olan şartları düzenlerken büyük oranda Alman

“Transseksüeller

Kanunu”

esas aldığı söylenebilir. Ancak belirtmek gerekir ki, Al-

Rona, Aile Hukuku, İstanbul, 1993, s. 97 vd.

Hatemi

, burada bir değiştirme değil, düzeltme söz konusu olduğu gerekçesiyle

maddede yeralan “cinsiyet değiştirme” ifadesini eleştirmiştir (HATEMİ, Hüseyin,

Gerçek Kişiler Hukuku Kısa Ders Kitabı, İstanbul, 2005, s. 79).

Das Transsexuellengesetz.