260 / 441
TBB Dergisi 2013 (104)
İ. Halil ASİLBAY
259
12 Eylül 1980 askeri müdahalesi sonrasında yapılan ve bir tepki
anayasası olan 1982 Anayasası’nın hangi hükümet sistemini benim-
sediği konusunda ise doktrinde bir görüş birliği bulunmamaktadır.
Özbudun, 1958 Fransız Anayasası ile taşıdığı benzerliklere dikkat
çekerek 1982 Anayasası’nı
“zayıflatılmış parlamentarizm”,
46
Kuzu, yarı
başkanlık ile parlamenter sistem arasında
“kendine özgü bir sistem”,
47
Duran,
“aksak başkanlık hükümeti”,
48
Çağlar ise
“rasyonelleştirilmiş baş-
kanlı parlamenter sistem”
49
olarak nitelendirmiştir. Ancak 2007 yılında
Anayasa’da yapılan değişiklikle cumhurbaşkanını halkın seçmesi esa-
sı kabul edildiğinden yukarıdaki görüşler, büyük ölçüde güncellikleri-
ni yitirmişlerdir. Kanımızca bu değişiklik,
“biçimsel olarak”
sistemi ya-
rı-başkanlığa daha yakınlaştırmış gibi gözükse de esas olarak sistemin
parlamenter niteliğinin sürdüğü düşünülmektedir.
B. Parlamenter Sistemin Türkiye Uygulamasında Öne Çıkan İki
Sorun
1. Hükümet İstikrarsızlığı
Türkiye’de, parlamenter sisteme yöneltilen eleştirilerin başında
hükümet istikrarsızlıklarının yol açtığı siyasal istikrarsızlık gelmek-
tedir. Özellikle çok partili siyasi hayata geçişle birlikte karşılaşılan
kısa ömürlü ve başarısız koalisyon hükümeti örnekleri bu eleştirile-
rin dayanak noktasını oluşturmaktadır.
50
Gerçekten de 1961 Anayasa-
sı döneminde hükümet istikrarsızlığı sürekli bir hal almış; 1960-1980
döneminde 21 hükümet kurulmuş ve böylece neredeyse her yıla bir
hükümet düşmüştür. Hiç kuşkusuz, bu istikrarsızlığın 12 Eylül 1980
askeri müdahalesinde önemli bir rolü olmuştur.
51
Ancak istikrarın, hü-
kümet sistemi için tek başına bir değeri olup olmadığı tartışmaya açık
olduğu gibi, istikrarlı bir hükümetin aynı zamanda etkin olacağı da
yanılgıya açık bir kabuldür. Kaldı ki demokratik istikrar açısından, hü-
kümetlerin değişmesi veya yenilenmesinin, halkın tercihlerini yöneti-
me yansıtması açısından olumlu bir etkisi olduğu bile düşünülebilir.
52
46
Özbudun, s. 330-338.
47
Burhan Kuzu,
Her Yönü ile Başkanlık Sistemi,
İstanbul 2011, s. 75, 120.
48
Lütfü Duran,
Türkiye Yönetiminde Karmaşa,
İstanbul 1988, s. 18.
49
Bakır Çağlar,
Anayasa Bilimi,
İstanbul 1989, s. 286.
50
Kuzu, s. 92-96.
51
Yazıcı, 124; Turhan, s. 58-59.
52
Uluşahin (Başkanlık), s. 77-78.